Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1938, Blaðsíða 122

120
Verðmæti trúarinnar fyrir uppeldið og siðferðisviðleitni
manna j’firleitt fer mjög eftir þvi, hvað kennt er í trúnni
og livernig menn iðka hana. Það eykur auðvitað Iiæði á
mátt og gildi siðaboðanna, ef menn trúa því, að þau séu af
guðlegum uppruna og að guð vaki yfir hegðan manna og
framferði. Kenningin um hið alltsjáanda auga guðs eykur
hæði á árvekni manna og varúð í allri breytni þeirra. Og
kenningin um refsidóma guðs hefir sennilega forðað mörg-
um manninum frá syndsamlegu atliæfi bæði fyrr og siðar.
En það er svo margt annað í trúnni, sem er athugavert og
gerir það að verkum, að hún getur ýmist orðið siðbætandi
eða siðspillandi. Hið háleita fordæmi Ivrists og siðakenningar
geta ekki annað en bætt menn og betrað, ef þeir vilja fvlgja
því eftir af alhug; en endurlausnarkenningin getur orðið var-
hugaverð, og sú kirkja, sem dirfist þess að selja aflausn
fyrir hverja drýgða synd eða ódrýgða er ekkert annað en
skálkaskjól miður vandaðra manna. Að minni hyggju er
mest um vert þá hina einföldu trúarskoðun, er kemur svo
fagurlega i Ijós í forntrú Persa, að guð og allir góðir menn
séu að berjast fyrir sigri liins góða i heiminum, hverju nafni
sem það nefnist, og að guð sé jafnan að reyna að laða menn-
ina til fulltingis við sig í þessari baráttu.
Ekkert annað en viðleitni mannsins sjálfs getur þó liafið
hann upp til hins æðsta siðgæðis, en það er í því fólgið að
gera það, sem gott er og rétt, fvrir sjálfs þess sakir og án
tillils til nokkurra launa, hvort heldur er þessa heims eða
annars. Og þetta næst ekki til fulls með neinu utan að kom-
andi uppeldi, heldur aðeins með sjálfsaga og sjálfsuppeldi.
Af öllu því, sem nú hefir verið til tínt um skapbresti
manna og skapgerðarveilur og áhrif þau, sem þetta getur
haft á allt síðara líferni manna og háttalag, má nú ljóst
vera, hve nauðsynlegt er að sjá við þessum ágöllum í tíma
og kunna þá einhver ráð við þeim, svo að skaphrestirnir
verði ekki að varanlegum skaplöstum og skapveilurnar ekki
að ævilöngum andlegum vanheilindum. Þvi er ekki ráð,
nema í tíma sé tekið; og nægi ekki uppeldi og leiðsaga ann-
arra til þessa, verður maðurinn sjálfur, þá er hann hefir
náð aldri og þroska til þessa, að reyna að taka uppeldið í
sínar eigin hendur. En þá verður oss nauðsyn á að fá að vita
nánar, í hverju þessi siðferðilegi sjálfsagi muni vera fólginn.