Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1938, Blaðsíða 125
123
Alkunn er sagan um Mozart, er hann sem barn á 13. ári
læddist inn í Sixtínsku kapelluna og hlustaði á hljómkvið-
una Miserere eftir Allegri, niuraddað tónverk, sem að-
eins er sungið einu sinni í páskavikunni ár hvert og enginn
má rita niður né liafa vfir annarsstaðar. Mozart gerði sér
lítið fvrir, er hann hafði heyrt þessa liljómkviðu tvisvar,
skundaði heim og reil Iiana á nótur. Ber þetta vitni um hvort
tveggja, einstaka athyglisgáfu og óbrigðult hljóðminni.
Nú hefir það komið á daginn við rannsóknir í ýmsum
löndum, að mörg Ijörn verða sérstaklega sjónnæm og þar
af leiðandi sjónmuna á aldrinum frá 11—13 ára og hafa
þá einkar skýrar sjónminningar. Kom í ljós við rannsóknir
Itróf. Jaensch í Marhurg, að allt að 37% af þeim börnum,
sem revnd voru, voru sérstaklega sjónmuna á þessum aldri
og raunar nokkuð eftir það. Einstaka unglingar á þessum
aldri virðast og verða sérstaklega lireyfinæmir, lyktnæmir
eða bragðnæmir með þar af leiðandi minni á þessa hluti.
Menn hafa átl bágt með að skýra þessa skynjanaskerpu á
tóna, liti, línur, hreyfingar, lykt og smekk einmitt á þessuin
aldri, en sennilegt er, að það sé kynkirtlavessunin, er Iiressi
þannig upp á sansana. En þar með er ekki sagt, að listasmekk-
urinn verði jafn-góður. Unglingarnir fylla oft augu og evru
ýmist skrækum, skerandi litum (sbr. málaralist nútímans), eða
hrjúfum, ámátlegum tónum (sbr. jazzinn). En það eru ekki
nema afburðamenn eins og Rafael og Mozart, sem þegar á
unga aldri teyga vin fegurðarinnar úr bikar samræmra tóna,
lita og lína, eða úr þoim fyrirbærum náttúrunnar, er lýsa há-
leiti, fegurð og göfgi. Og þó verður listasmekks frekar vart
hjá mörgum á kynþroskaskeiðinu en nokkuru sinni siðar.
4. Vaxandi samhæfing í hugsun. Þá er annað, sem einkenn-
ir kynþroskaskeiðið umfram önnur aldursskeið, og það er,
eins og drepið var á, mvndun hinna fjöhnörgu heilasima
milli hinna ýmsu stöðva stórheilans. Af þessu leiðir hið
mikla samhæfingarstarf æskuáranna á því nær öllum svið-
um mannlegrar hugsunar.
Barnið lifir lengi fram eftir i einskonar ævintýraheimi,
þar sem öllu er stjórnað á mannlega vísu eftir óskum þess
og vonum. Það trúir á ævintýrið og jafnvel á kraftaverkið.
En smámsaman uppgötvar unglingurinn hið eðlilega orsaka-
samhengi hlutanna og hann fer að trúa þvi, að allt muni
vera vissum lögmálum háð, en þá fer hann að missa trúna
á kraftaverkin. Þó hvggur hann lengi vel, að breyta megi