Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1938, Blaðsíða 38
36
brotið þar fyrir neðan meiri eða minni samsvörnn, en 0
táknar enga samsvörun eða það, að menn séu allsólíkir.
Með ýmiss konar prófum, gáfnaprófum, hæfileikaprófum og
þroskaprófum hafa menn reynt að ákveða samsvörun
skyldra og vandalausra og komizt að eftirfarandi niður-
stöðum:1)
Skyldleiki Samsvörun
Hver sjálfum sér líkastur .......................... 1.00
Samkynja, eineggja tviburar ................... 0.80—0.90
Séreðla, tvíeggja tvíburar .................... 0.65—0.70
Yenjulegir bræður og systur ................... 0.45—0.50
Foreldrar og börn ............................. 0.40—0.45
Náfrændur ..................................... 0.20—0.35
Afar og barnabörn ............................. 0.10—0.20
Alóskylt fólk ................................... 0.00—0.10
Al' þessu má ráða, að erfðirnar Iiafa all-mikið að segja.
Ef arfgjafaerfið er því sem næst eins, eins og bjá eineggja
tvíburum, er samsvörunin 0.80—0.90; séu þeir livor úr sínu
eggi, er hún ekki nema 0.65—0.70, og' lijá venjulegum svst-
kinum, svo og foreldrum og börnum, eiltlivað á milli 0.40
og' 0.50 og þaðan af minni úr því. En svo eru líka til sérstak-
lega kynfastir eiginleikar, er geta erfzt von úr viti og eru
ýmist illir eða góðir, og eðlisfar, sem er ýmist illt eða golt,
og því ættu menn að gefa alveg sérstakan gaum að því.
En nú kunna menn að spyrja: Ef nú erfðirnar eru svo
ríkur þáttur í manneðlinu, livað megnar þá uppeldið og hin
utan að komandi áhrif? Er það nokkurs eða einskis virði?
Áður en revnt er að svara þeirri spurningu, liggja aðrar
spurningar nær: Hvað og Iive mikið er erft, og livað og live
mikið er áunnið i lífinu? — Er yfirleitt unnt að greina þar
í milli? — Fvrst þegar þessum spurningum er svarað, má
fara að spvrja, hversu mikils virði uppeldið sé.
5. Eðlisfar og svipfar. Erft og áunnið. Það hefur revnzt all-
miklum erfiðleikum bundið að greina milli þess, sem geng-
ur að erfðum, og þess, sem áunnið er i lífinu. Þótt erfðalög-
málin séu yfirleitt hin sömu fvrir jurtir, dýr og menn, hefir
oft revnzt afar-örðugt að greina milli þeirra eiginleika, er
beinlínis spretta af erfðum og eðlisfari, og' liinna, er verða
til fvrir utan að komandi áhrif í sjálfu lífinu og lieyra að-
1) S o r e n s o 11 : Psychology in Education, li)40, hls. 207.