Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1938, Blaðsíða 84

82
heimahúsum, að segja börnum, hvernig þeim heri að haga
sér. Þetta má gera í allri vinsemd, en þó svo, að börnin finni,
að það sé alvara, og svo ber að ganga eftir, að því sé hlýtt.
Kennarar gera vfirleitt allt of lítið að því, að því er ég frek-
ast veit, að innræta börnum og unglingum þær reglur og
það siðafar, er samlíf manna nú á tímum krefst, svo
að það verði fágað og prúðmannlegt; og enn þá minna far
gera þeir sér um það, nema þá helzt í kristnifræðistímum,
að koma nemendum sínum í skilning um, livað það sé að
vera sannur og góður maður. Er þetta þó, að því er ég bezt
fæ séð, aðaltilgangur alls uppeldis.
Ég vildi óska þess, að kennarar þessa lands færu hér
eftir að leggja jafnmikla áherzlu á það að siða nemendur
sina og að fræða þá. Fræði eru að vísu bæði góð og nauð-
svnleg; en hitt er því nær meira um vert í lífinu, að maður-
inn verði góður og nýtur, trúr og samvizkusamur í starfi
sínu og iiinn vandaðasti til orðs og æðis. Með þessu á ég þó
ekki við það, að það eigi að l'ara að iialda sérstakar sið-
ferðisprédikanir vfir hörnunum frekar en framkoma þeirra
í hvert sinn gefur tilefni til. En nota má þá tilefnið, ef eitt-
hvað fer aflaga, til þess að henda á það, sem betur mætti fara,
og þó um fram allt ganga sjálfur á undan með góðu eftir-
dæmi. Því að orðin laða, en dæmið dregur til eftirbreytni.
Ekki myndi það heldur saka, að nota einstöku stundir til
þess að hrýna fyrir hörnunum, Iivað það sé að vera sannur
og góður maður, og hversu mikið gott menn geti látið a'f sér
leiða í öllu félagslífi, hvort heldur er í skólum, heimahús-
um eða í sjálfu þjóðfélaginu. En þá myndu góðar smásögur
og fagrar líkingar og dæmisögur koma að góðu haldi til þess
að vekja eftirtekt barnanna og festa það, sem sagt er, í
minni þeirra.1)
Ég skal nú ekki orðlengja þetta meira að sinni, að-
eins hæta því við, að siðgæðið og hin siðferðilegu vandamál
hafa jafnan öðrum þræði verið hið mesta og mikilsverðasta
umhugsunarefni allra alda og flestra liinna mestu spekinga
og trúarhöfunda. Og þá eru það einkum hin siðferðilegu
verðmæti, er þeim hefir verið mest umhugað um, því að
undir þeim virðist þeim tímanleg og eilif velferð einstak-
linga og þjóða komin.
1) Ég hefi verið vanur að henda skólamönnum á Fr. W. För ster : Jug
e n d 1 e h r e til þessa.