19. júní - 19.06.1998, Qupperneq 8

Á nokkrum tungumálum var okkur hótað
öllu illu og líkt við svín bæði í máli og mynd-
um. Við létum Hólmfríði Gísladóttur hjá
Rauða krossinum hafa bréfin og hún fór með
þau til lögreglunnar. Annars er ég hrædd
um að aldrei hafi komið í Ijós hver eða hverj-
ir sendu bréfin. Fyrir utan bréfin var okkur
afar vel tekið. Allar fjölskyldurnar fengu
íbúð og næga vinnu var að fá.
Viðmótið hefur því miður breyst til hins
verra með árunum. Nú eiga Vietnamar mun
erfiðara með að fá vinnu og sérstaklega
konur með lélega íslenskukunnáttu. Engu
skiptir þó að ekki sé sérstök þörf fyrir góða
íslenskukunnáttu, t.d. í þvottahúsum eða
veitingahúsum. Vinnuveitandinn spyr ein-
faldlega hvort umsækjandinn tali góða ís-
lensku og ef svarið er nei er ekki að sökum
að spyrja — jafnvel þótt tekið sé fram að
umsækjandinn sé á námskeiði í íslensku hjá
Námsflokkunum. Fordómar í garð fólks frá
Asíu hafa aukist til muna síðustu árin. Þarna
spilar trúlega ýmislegt saman, t.d. sögu-
sagnir um að flestar asískar konur hafi verið
keyptar hingað til lands af íslenskum karl-
mönnum. Annað má helst ekki ræða, svo
sem að sumir Asíubúar hafa ekki fundið sig í
íslensku þjóðfélagi og lagst í óreglu. íslend-
ingar sjá hvaðan fólkið er komið og hinir
verða að gjalda þess."
Katrín segir að því miður séu alltof marg-
ar víetnamskar konur félagslega einangrað-
ar hér á landi. "Tungumálið er aðalástæðan.
Asíubúar eiga mun erfiðara með að læra ís-
lensku en Evrópubúar. Málfræðin er okkur
afar fjarlæg og framburðurinn erfiður. Ég
get nefnt að ég á sjálf mjög erfitt með að
greina á milli i og í og lengi vel var mér nán-
ast ómögulegt að bera saman fram r og ð
eins og i borð. Sumum kvennanna hefur ver-
ið sagt upp störfum vegna lélegrar íslensku-
kunnáttu. Aðrar geta ekki vegna málerfið-
leika fengið vinnu í sínu fagi og gefast upp
við að vinna aðra erfiða vinnu fyrir lág laun.
Konurnar eru heima, sinna húsverkum og
barnauppeldi og njóta aðallega félagsskap-
ar annarra heimavinnandi víetnamskra
kvenna. Ég hefaldrei heyrt víetnamska konu
tala um að hún hafi farið í Þjóðleikhúsið.
Sjaldgæft er að hjón fari í bíó, i Húsdýra-
garðinn eða aðra almenningsstaði með
börnin. Afleiðingin er sú að börnin verða
nánast jafn einangruð og mæðurnar — og
mæðurnar eru því miður allt of oft óham-
ingjusamar í einangrun sinni."
eða kynþátturinn heldur viðbrögð samfé-
lagsins við þeim sem skilgreindir eru öðru-
vísi," útskýrir Rannveig. „Við höfum líka ver-
ið að reyna að skilja tengslin á milli þess að
vera kona og lifa á jaðrinum. Konurnar í hóp-
unum búa yfir þeirri sameiginlegu reynslu
að eiga erfitt með að fá aðgang að hinum
félagslega viðurkenndu kvenhlutverkum og
eru ekki skilgreindar sem hluti af hinum fé-
lagslega viðurkennda kvenleika. Konur í
hópunum eru álitnar „gallaðar" sem konur
og þeim ýtt út á jaðarinn þar sem þeim er út-
hlutað hlutverki eins konar ó-kvenna.
Ég get nefnt dæmi um hvernig þessi veru-
leiki birtist hjá hverjum þessara þriggja
hópa. Þroskaheftar konur eru gjarnan álitnar
eilíf börn, eiga erfitt með að fá stöðu og
hlutverk sem fullvaxta konur og eru oft ekki
álitnar kynferðisverur, þ.e. eru ekki álitnar
konur. Lesbíurnar ógna mest hinum „venju-
lega" kvenleika því þær ögra hinni gagnkyn-
hneigðu reglu og eru af mörgum taldar ein-
hvers konar karl-konur. Asískar konur á Is-
landi falla ekki að hinum íslenska kvenleika
og eru ríkjandi staðalmyndir af þeim því
miður sérlega neikvæðar og niðurlægjandi,
t.d. telja margir að þær séu „keyptar" til
landsins af körlum sem ekki ráða við sterkar
íslenskar konur. Á sumum sviðum má segja
Minni
fordómar
„Fordómar í garð lesbía hafa farið minnk-
andi með árunum. Helstu ástæðurnar eru
vafalaust meiri sýnileiki, mannréttindaum-
ræða og fræðsla þótt fræðslan fari auðvitað
misvel í fólk. Hinu er ekki að leyna að á með-
an t.d. brotið er á mannréttindum okkar,
þögn ríkir um málefni okkar í skólum og við
þurfum að berjast fyrir því að vera við sjálf-
ar eru fordómar ríkjandi í þjóðfélaginu,"
segir Klara Ósk Bjartmarz, 29 ára, varafor-
maður Samtakanna 78 og ein af samstarfs-
konum Rannveigar Traustadóttur við rann-
sóknina.
Klara segir rannsóknir sýna fram á að eitt
mesta áhyggjuefni þeirra sem séu að gang-
ast við samkynhneigð sinni séu viðbrögð
nánustu fjölskyldu. „Annað sem veldur sam-
kynhneigðum einstaklingum erfiðleikum eru
þeirra eigin fordómar. Samkynhneigðir
verða nefnilega eins og aðrir fyrir áhrifum af
þeirri neikvæðu umræðu sem á sér stað um
málefni samkynhneigðra víða í þjóðfélaginu.
Skólakerfið hjálpar heldur ekki til enda er
þar lítil fræðsla um málefni samkynhneigðra
og mismunandi fjölskylduform."
„Fjölskyldumál eru ofarlega í hugum
samkynhneigðra eins og flestra annarra,"
segir Klara. „Okkur þykir alveg hreint með
ólíkindum að ekki skuli vera búið að sam-
þykkja lög um stjúpættleiðingar fólks í stað-
festri samvist þar sem í því tilfelli er um að
ræða brot á mannréttindum barna okkar en
sá réttur er m.a. tryggður í Barnasáttmála
Sameinuðu þjóðanna. Fjölmargar rannsóknir
hafa verið gerðar á börnum samkynhneigðra
og engin þeirra hefur sýnt fram á að börn
þeirra bíði einhvern skaða, t.d. hvað varðar
félagslegan þroska eða kynímynd. Hvað
varðar önnur atriði varðandi barneignir, þ.e.
frumættleiðingar og tæknifrjóvganir, snýst
málið einfaldlega um mannréttindi að mínu
mati. Lesbíur og hommar eru hvorki betri né
verri uppalendur en gagnkynhneigðir og
eiga að njóta sömu réttinda og þeir sem
njóta þeirra í dag. Að sjálfsögðu eiga svo
sömu ströngu skilyrði að gilda," segir Klara
og tekur fram að á sama hátt og samkyn-
hneigðir hafi haldið heimili fyrir daga laga
um staðfesta sambúð eignist samkyn-
hneigðir börn þrátt fyrir lagaskort.
Við fyrstu sýn virðast lesbíur skera sig
nokkuð úr hinum hópunum, t.d. í tengslum
við tjáningu og menntun. Hvað þykir lesbí-
um um að vera skilgreindar sem jaðarhópur?
„Við erum án efa minnihlutahópur og búum
ekki við full mannréttindi, t.d. hvað varðar
ættleiðingar og kirkjulega vígslu. Umræðan
um okkur er gjarnan lituð af fáfræði og for-
dómum, t.d. var nýlega sagt frá því í DV að
hin fræga Ellen væri samkynhneigð þar sem
hún hefði verið misnotuð í æsku, sumir söfn-
uðir þjóðkirkjunnar tala um okkur sem synd
og áfram væri lengi hægt að telja. Ég veit
ekki með hvaða rökum ætti að telja að við
værum ekki á jaðrinum, við höfum minni
réttindi en gagnkynhneigðar hvítar ófatlað-
ar konur og erum vanmetnar af þeim og
þeim sem mynda miðjuna."
Finnur þú fyrir því að ekki sé gert ráð fyr-
ir þér í kerfinu? „Auðvitað finnum við fyrir
því eins og dæmið um eiginmanninn og eig-
inkonuna í skattframtalinu sýndi. Þar var um
að ræða formlega mismunun og því átti al-
menningur auðveldara með að átta sig á því
við hvað var átt. Hins vegar er hin óformlega
mismunun miklu verri. Ég nefndi áðan
menntakerfið og óhætt er að bæta við heil-
brigðiskerfinu. Annars er ég auðvitað fyrst
og fremst venjuleg manneskja og verð
sjaldnast vör við annað viðhorf úti í þjóðfé-
laginu."
8