19. júní - 19.06.1998, Síða 26

i..
Árið í ár er ár aldraðra.
Kynslóðin sem með nýtni,
sparsemi og útsjónarsemi
fetaði erfiða slóð lífsins er
sest í helgan stein. Raddir
eldri borgara og frásagnir
þeirra af lífsbaráttunni á
fyrri áratugum aldarinnar
mættu vera okkur áminning
um að velmegun nútímans
eigum við að stórum hluta
þeim að þakka. Gunnhildur
Hrólfsdóttir heimsótti Sig-
urveigu Jónsdóttur, vist-
mann á DAS til tólf ára.
Sigurveig, eða Veiga eins og hún er kölluð,
fæddist árið 1912 í baðstofu á bænum Foss-
gerði á Berufjarðarströnd en það var heimili
móðurforeldra hennar. „Þau voru í vinnu-
mennsku," segir Veiga um foreldra sína.
„Pabbi var vinnumaður en mamma var út af
fyrir sig, eins og kallað var. Þau voru mjög fá-
tæk og unnu hjá öðrum. Frá því ég var
tveggja ára til tíu ára aldurs var ég í fóstri hjá
vandalausum. Þannig stóð á því að foreldrar
mínir voru þar í vist, en þegar þau skiptu um
vist var ég skilin eftir. Fljónin kallaði ég fóstra
og fóstru. Þau voru mér góð og fóstra min
var kát. Ég man svo vel hvernig maturinn
kraumaði í pottinum á hlóðunum hjá henni.
Tíu ára í
Ég sá ekki mömmu aftur fyrr en ég var níu
ára en pabbi heimsótti mig á hverju ári og
færði mér gjafir, rósaleppa eða svuntu, eitt-
hvað sem mamma hafði unnið í höndunum.
„Þegarfóstri minn dó flutti fóstra mín ann-
að og ég var um tíma hjá mömmu og
pabba," heldur Veiga áfram. „Ég veiktist
mikið. Mamma vakti yfir mér og hafði á mér
heita bakstra, sem var ullarstykki sem hélt
vel i sér hita. Eina nóttina var ég hætt kom-
in. Þá nótt dreymdi mig fóstra minn og hann
sagði við mig: „Flér er himnaríki og hér á ég
heima." Ég sé ekkert fólk nema hann. Fyrst
fer hann með mig inn í hús þar sem er mikil
birta sem virðist koma að ofan. Ég spyr hann
hvaðan þessi mikla birta komi? Hann segir
mér að birtan sé vegna þess að Jesús sitji í
sæti sínu og við það vaknaði ég og þá fór að
minnka hitinn. Ég segi það alltafað þeirsem
eru dánir, þeir hjálpa fólki.
Tíu ára fór ég svo í vist og sá fyrir mér sjálf
upp frá því. Fyrstu launin voru föt og fæði
og ég svaf í eldhúsinu. Þannig var það þang-
að til ég fermdist. Ég skúraði gólf upp úr
sandi, skolaði þvott og þvoði leir. Ég steikti
parta upp úr lýsi. Aldrei voru frídagar. Ég var
hluta úr vetri í farskóla meðan ég var í vist-
inni tíu ára."
Einn stóll fyrir báðar
„Árið 1931 var ég í vist í Vestmannaeyjum.
Ég var þar vinnukona hjá lækni. Þar var held-
ur aldrei frídagur. Ég þvoði þvott á bretti og
fórá fæturklukkan hálf sjö. Þvoði líka rúmföt
sjúklinga sem læknirinn hafði á neðstu hæð-
inni. Léreftið var svo hart að það var erfitt að
vinda það. Frúin kenndi mér að hengja upp
þvott þannig að hann þornaði sem fyrst. Ég
sá um innkaup og bar á sjálfri mér. Krakkarn-
ir gerðu ekki nokkurn hlut. Fjölskyldan borð-
aði saman. Við vorum tvær vinnukonur, hin
vann í eldhúsinu.Við borðuðum í eldhúsinu
og þar var einn stóll fyrir okkur báðar.
Þegar við vorum búnar að vinna á kvöldin
köstuðum við okkur á kviðinn í rúmin og lág-
um þar í klukkutíma áður en við megnuðum
að hátta okkur. Einu sinni, eftirjólin, man ég
að klukkan níu um kvöld, þegar ég átti eftir
mikinn þvott, kom frúin til mín og sagðist
ætla að fá konu til að hjálpa mér. Annars
hefði ég verið langt fram á nótt að þvo
þvottinn. Ég hafði 45 krónur á mánuði.
Hjónin voru ósköp góð og þakklát mér
fyrir vinnuna. Ég gat ekki lagt fyrir en hjónin
gáfu mér fallegan kjól, efnið var dökkgrátt
með rauðum rósum og hvítum kraga sem
var tekinn upp með böndum. Þau gáfu mér
líka innpakkað sápustykki. Þetta var jólagjöf.
Ég var þá átján ára. Svo fengum við sumar-
gjöf. Ég fékk gráa sokka og steinpúðurdós."
vist
Ein með sex börn
„Ég gifti mig í Vestmannaeyjum. Svo byrjuð-
um við að búa á Stöðvarfirði í skúr sem var
eitt herbergi og eldhús. Kjallari undir. Ég
kynti alltaf vel, sparaði aldrei eldivið. Ég
sparaði heldur aldrei sápu. Við keyptum
hjónarúm sem frændi minn smíðaði. Á því
hafði ég hvftt teppi. Það var ekki hægt að
kaupa húsgögn í búð. Ég eignaðist sex börn
á tíu árum. Mér gekk illa að fæða því ég var
með svo þrönga grind. Það var hægt að
kaupa efni og ég átti saumavél. Ég saumaði
allt á börnin og bjó sjálf til sniðin. Ég fór alltaf
á fætur upp úr sex og var búin að koma
mörgu í verk þegar hinir vöknuðu. Oftast fór
ég að sofa klukkan tíu á kvöldin ef ég var bú-
in að öllu.
Maðurinn minn var svo góður smiður og
smíðaði flest sem við þurftum á að halda.
Hann smíðaði okkur hús og hann var líka
góður í hugarreikningi. Hann var dálítið
mislukkaður, veikur á geðsmunum og ekki
góður við okkur. Hann fór alltaf suður á ver-
tíð. Hann drukknaði þegar yngsta barnið var
níu mánaða, það elsta tíu ára. Þá var ég þrí-
tug. Ég þurfti að koma stúlkunni minni (fóst-
ur þegar hún var tveggja ára. Mér þótti það
sárt en það var þannig að ég þurfti í burtu og
skildi hana eftir hjá hjónum sem vildu vel.
Þegar ég kom aftur sóttu þau fast að fá að
halda henni og ég hafði ekki aðstæður til að
neita því. Seinna fékk ég peninga úr trygg-
ingunum og ég eignaðist útvarp.
Við pabbi fórum að búa saman. Ég hafði
kú og hænsni, hann hafði kindur. Pabbi lét
mig hafa ull af kindunum sem var send í verk-
smiðju og úr ullinni vann ég föt á börnin. Þel-
ið fékk ég vélprjónað í nærföt á þau. Stund-
um keypti ég fínt band til að prjóna úr. Svo
fékk ég örorkubætur af því ég var svo heilsu-
lítil og gat ekki unnið í frystihúsinu. Ég átti
svo vont með að standa, gat það ekki.
Hjartamæði og lungnamæði hafði ég þá, nú
er ég með krabbamein í maga.
Einn sona minna réð sig á bát. Það lagðist
illa í mig og mig langaði til að biðja hann að
fara ekki, en ég gerði það ekki. Hann fékk
berkla. Ég sagði við dótturson hans að hann
skyldi aldrei láta neinn koma sér til að gera
neitt Ijótt og segja alltaf sannleikann."
Þvottavél fyrsta heimilis-
tækið
„Ef ég væri að byrja að búa í dag yrði
þvottavél fyrsta tækið sem ég fengi mér,"
segir Veiga og kímir. „Mér leiddust ekki
störfin, en það var erfitt að þvo þvotta á
bretti. Fyrst var þvotturinn lagður í bleyti í
sódavatni, þá þveginn á bretti með Sólskins-
sápu."
Veiga neitar því ekki að erfitt hafi stundum
26