19. júní - 19.06.1998, Page 74

U m • UA
|r~ I

Karlar í
kvennaheimi
Stöðu kvenna er oft lýst
þannig að þær lifi í karlaheimi.
Þannig þurfi konur að nálgast
vinnumarkaðinn út frá for-
sendum karla, ef þær komast
þá að á annað borð. En hvern-
ig skyldi það vera að vera karl
í kvennaheimi? Gísli Hrafn
Atlason skrifaði BA-ritgerð í
mannfræði um karla á hefð-
bundnum kvennasviðum og
greinir frá nokkrum af niður-
stöðum sínum hér.
Allt frá því að konur fengu kosninga-
rétt hafa þær verið að sækja inn á
þau svið sem áður gátu kallast hefð-
bundin karlasvið. Karlar virðast þó ekki hafa
gert hið sama og hafa ýmsir bent á að þeir
sitji eftir með tiltölulega þröngt svið hvað
varðar atvinnu. Greinarhöfundur einn í tíma-
ritinu The Economist gekk svo langt að segja
að karlar verði „hitt kyn morgundagsins" og
er hann þá að vitna í Simone de Beauvoir
sem fjallaði um hvernig litið er á konur sem
hið óæðra kyn.
Karlar á
kvennavinnustöðum
Þeir fáu karlar sem sækja í hefðbundin
kvennastörf fá þar misjafnar móttökur, rétt
eins og konur sem sækja út á hinn almenna
vinnumarkað. Karlar sem gerast hjúkrunar-
fræðingar eru gjarnan taldir gera það á ein-
hverjum sérstökum forsendum, ekki geti þeir
verið þar á eigin forsendum eða vegna
áhuga á hjúkrunarfræði. Slík viðhorf koma
ekki bara fram hjá almenningi heldur líka hjá
öðrum hjúkrunarfræðingum og iæknum. Al-
gengt viðhorf er til dæmis það að þeir karlar
sem fari í hjúkrunarfræði hljóti að vera
hommar eða að þeir hafi fallið í læknisfræði
en vilji vera í starfi sem tengist læknisfræð-
inni. Hjúkrunarfræðin hefur löngum verið
tengd við hina móðurlegu umhyggju. Karlar
eru yfirleitt ekki taldir búa yfir þeirri um-
hyggju nema einhverjar sérstakar ástæður
séu að baki eins og þær sem ég nefndi hér
að ofan. Þessi viðhorf koma ekki aðeins fram
gagnvart körlum í hjúkrunarstarfinu. Karl-
kyns leikskólakennarar hafa svipaða sögu að
segja. Það sem karlkyns leikskólakennurum
virðist þykja sárast er að fá ekki að nálgast
starfið út frá eigin forsendum, þar sem þeir
þurfi að gera það út frá forsendum kvenna.
Nokkrir karlkyns leikskólakennarar hafa bent
á að kvennavinnustaðir þurfi að fara í nafla-
skoðun, alveg eins og karlavinnustaðirnir,
svo að öllum finnist þeir vera velkomnir á
vinnustöðunum.
Glerveggir heimilisins
Á kvennavinnustöðum virðist sem dómhæfni
karla sé dregin í efa, það er að segja þeir eru
ekki taldir fyllilega hæfir til þess að taka
ákvarðanir. Þeim er ekki treyst fullkomlega
fyrir verkunum nema þeir felli sig að skil-
greiningum kvennanna sem fyrireru á vinnu-
stöðunum. Þannig er þessu líka farið á
mörgum heimilum. Ingóifur Gíslason (1997)
og Þorgerður Einarsdóttir (1998) hafa rann-
sakað karla á heimilinu. I báðum rannsókn-
unum kemur í Ijós að það eru konur sem skil-
greina heimilið og um leið heimilisverkin.
Konur sjá um heildarskipulagið. Körlum er
hins vegar falið að sinna ákveðnum verkum
en er ekki treyst fyrir heildarskipulaginu né
heldur þeim hlutum sem taldir eru mikilvæg-
ari eins og þvottar og klæðnaður barna. í
rannsóknunum kom í Ijós að það gilti einu
hvort karlar hefðu áður notað þvottavélar
eða væru óvanir þeim, traustið var ekki fyrir
hendi. Því má segja að karlar reki sig á
„glerveggi" heimilisins þar sem þeim er
treyst fyrir ákveðnum og fyrirfram skilgreind-
um verkum en ekki fyrir stjórnun og heildar-
skipulagi. En karlar rekast ekki bara á gler-
veggi á eigin heimili heldur líka á vinnustað
sínum. Þannig taka atvinnurekendur yfirleitt
lítið tillit til þess að karlar geti átt fjölskyldur
og kemur það m.a. fram þannig að karlar
ganga undantekningarlítið á vegg þegar
þeir reyna að minnka við sig vinnu til þess að
samræma atvinnuna betur heimilislífinu.
Ljóst er að karlar vilja nota meira af tíma sín-
um með fjölskyldum sínum en raunin hefur
verið og kemur það fram í því að árið 1993
töldu 75% íslenskra karla sig ekki hafa næg-
an tíma með börnum sínum (Sigrún Júlíus-
dóttir 1993).
Enn í hlutverki
fyrirvinnunnar
Að mínu mati eru tvær meginástæður fyrir
því að karlar sækja ekki meira í hefðbundin
kvennastörf en raun ber vitni. Annars vegar
eru það þær ástæður sem ég hef rakið hér,
það er að segja að störfin eru talin hæfa kon-
um betur. Það hefur orðið til þess að á
vinnustöðunum sjálfum er körlum ekki fylli-
lega treyst fyrir störfunum. Hins vegar tel ég
að hugmyndin um karla sem fyrirvinnur sé
enn það rík í menningu okkar að þeir sækja
síður í láglaunastörf þar sem þeir „þurfa" að
færa björg í bú. Þess ber þó að geta að karl-
ar sækja í ýmis önnur láglaunastörf sem ekki
teljast kvennastörf. Þessum hugmyndum er
hægt að breyta með því að karlar sæki í hin
hefðbundnu kvennastörf. Það flýtir aftur á
móti ekki fyrir þróuninni ( átt að jafnréttis-
samfélagi að karlar reki sig á glerveggi heim-
ilis eða vinnustaðar.
Heimildir:
Ingólfur V. Gíslason 1997. „Karlmenn eru bara karl-
menn": Viðhorf og væntingar til íslenskra karla.
Reykjavík: Skrifstofa jafnréttismála.
Sigrún Júlíusdóttir 1993. Den kapabla familjen i
det islandska samhallet. Göteborg & Reykjavík:
Göteborgs universitet.
74