Búfræðingurinn - 01.01.1941, Blaðsíða 13

BÚFRÆÐINGURINN
9
Stærð Lengd I.engd Ivostn.
Tala áv.lands skurða flóðgarða alls
býla ha m m kr.
Staðar- og Víkurmýrar . . . 14 1200 10000 30000
Þingáveitan 13 450 20000
Vatnsdatsáveita 5 289 8100
Stærst þessara fyrirtækja eru Flóa- og Skeiðaáveiturnar. Vatn til
Flóaáveitunnar er tekið úr Hvitá eftir 19 km aðfærsluskurði, sem hefir
botnbreidd G—11 metra og er 2—5 metrar á dýpt. Vatnsmagn miðað við
stærð ]>ess áveitulands, sem áveitan á að ná til, er 1,5—2,0 litr/sek. á ha,
cn er nokkuð meira í notkun vegna ]>ess að svæði þau, sem enn er veitt
á, er ekki 12 þúsund. ha.
Vatnið í flóðhólfum er 0,15—0,50 metra djúpt.
Skeiðaáveitan fær vatn frá Þjórsá. Aðfærsluskurður hennar er 4 km.
Vatnsmagn á ha 1,3—-2,4 lítr/sek. Fyrir utan þessar stærri samáveitur
eru margar smærri áveitur, sem framkvæmdar hafa verið á seinni árum
á einstökum eða fáum jörðum saman. Eftir því senr næst verður komizt
þá eru úveitusvœðin alls á landinu að meðtöldum flœðiengjunum um
30 þúsund lia.
Frá 1843—1893 cru gerðir vatnsveituskurðir vegna áveitu alls 1 840 000
metra langir, en ekki verður af skýrslum séð rými þeirra. Hér fer á eftir
samandregin skýrsla um, hvað hefir verið grafið af opnurn skurðum
vegna óveitu, en þess er að gæta, að mjög litill hluti af skurðum Skeiða-
og FJóaáveitunnar hafa verið teknir með í þeim skýrslum, er Hagsto
hefir hyggt úlreikninga sína á. Ennfremur er í yfirlitið tekið lcngd
rými flóðgarða á sama tímabili
Vatnsveitu- Flóðg. og stíilug.
skurðir Lengd Rými
Áriö m3 m m3
1895—1904 403698 115383 90303
1905—1914 480562 255467 203858
1915—1924 564993 381849 333896
1925—1934 116977 219748
1935—1939 6269 27021
B. Helztu lagafyrirmæli vatnalaga og jarðræktarlaga.
Vatnalögin eru lög nr. 15 frá 23. júní 1923. Samkvæmt vatna-
lögum fylgir hverri landareign réttur til hagnýtingar og urnráða
yfir því vatni, sem á eigninni er.
Þar sem lækir eða ár skilja landareignir, þá á hvor þeirra land
í miðjan farveg, og sé þá miSaS viS miSlinu vatnsyfirborSs viS
venjulega vatnsstöSu. Þessi merki breytast eigi, þó vatn hreyti
farvegi sínum eða taki sér nýjan farveg.
Vatnsborð stöðuvatns, er liggur að landareign, fylgir henni 115
metra út i vatnið, reiknað frá ummálslínu vatnshorðs við lágflæði.
Vötn öll skulu renna sem þau að fornu hafa runnið, og er því