Frjáls verslun - 01.04.2003, Síða 71

SÉRFRÆÐINGAR SPfl 1 SPILIN
Spumingin til Reynis Grétarssonar, framkvæmdastjóra Lánstrausts, er þessi:
Fmm kom hjá þér á morgunveröarfundi Lánstrausts nýlega að 10%
fyrirtœkja skiluðu ársreikningum sínum á réttum tíma til ríkisskatt-
stjóra. Hvað þarf að gera til að bæta úrþessu?
10% fyrirtækja skila
ársreikningum á réttum tíma
Tílgangurmn með birtingu ársreikninga er sá
að auka gagnsæi í viðskiptum. Er talið að
réttur hvers sem vill til að skoða ársreikninga
tryggi hagsmuni neytenda, í víðtækum skiln-
ingi þess hugtaks. Þá má segja að skyldan til
að skila ársreikningi sé að vissu leyti gagngjald
fyrir að fá að stunda atvinnurekstur með tak-
markaðri ábyrgð, þ.e. með hlutafélagi eða
einkahlutafélagi.
Skyldan til að skila ársreikningum kom
fyrst í lög á íslandi árið 1995. Eru reglur þar
um komnar frá Evrópubandalaginu, sem hluti
af EES-samningnum. íslandi, sem hluta innri
markaðarins, ber því skylda til þess að sjá til
þess að ársreikningar fyrirtækja séu aðgengi-
legir hveijum sem vill.
Frá upphafi hafa íslensk fyrirtæki skilað
ársreikningum sínum bæði seint og illa til Árs-
reikningaskrár, t.d. skiluðu einungis 10%
fyrirtækja ársreikningum sínum á réttum tíma
árið 2002.
Efni ársreikninga, þ.e. hvaða upplýsingar
eru í honum og hvernig þær eru fram settar,
annars vegar og skilaskyldan hins vegar verða
ekki skilin að. Tilgangslaust er að skila árs-
reikningi með gagnslausum upplýsingum, eða
að gera „hinn fullkomna“ ársreikning sem eng-
inn sér.
Reglurnar um það hvenær skila eigi árs-
reikningum til birtingar eru nokkuð skýrar.
Hvert efni ársreikninganna skuli nákvæmlega
vera er hins vegar óljósara. Verða því álitaefni
ekki gerð skil í stuttri grein sem þessari. Þó má
nefna dæmi um einfalt en mikilvægt atriði er
lýtur að ethi ársreikninga og segja má að sé
verulega ábótavant. Upplýsingar um alla hlut-
hafa, sem eiga yfir 10%, eiga að koma fram í
ársreikningi. Eftir þessu er sjaldan farið. Má
segja að staðan sé svo slæm hvað þetta varðar,
að viðskiptalífið, fjölmiðlar og aðrir gera hrein-
lega ekki ráð fyrir að reglur um að gera þessar
upplýsingar opinberar séu virtar.
Tökum dæmi: Vel þekkt fyrirtæki í Reykja-
vík hélt aðalfund sinn í mars sl. Ymsar sögu-
sagnir hafa verið á kreiki varðandi það hveijir
eigendur fyrirtækisins eru. Að réttu lagi hefði
þetta fyrirtæki átt að skila ársreikningi sínum
til birtingar ekki síðar en í apríl sl., þar með-
töldum upplýsingum um alla sem áttu meira
en 10% í fyrirtækinu um síðustu áramót. Reikn-
aði einhver með þvi að eftír þessum skýru
reglum yrði farið? I þeim tilvikum sem upplýs-
ingar um hluthafa eru birtar, eru þær oft
gagnslausar. Dæmi: ,Jón Jónsson og fjölskylda
eiga yfir 10% hlutaijár."
Eftirfarandi tel ég nauðsynlegt að gera til að
bæta ástandið: Fyrst ber að nefna að upplýsa
þarf fyrirtæki mun betur um þá lagaskyldu að
skila ársreikningi sínum til birtingar. Oft er
stjórnum fyrirtækja og framkvæmdastjórum
ekki kunnugt um skyldu sína til að skila árs-
reikningi en það eru einnfitt þeir aðilar sem
skilaskyldan hvílir á. I öðru lagi þurfa þeir end-
urskoðendur, sem taka að sér að skila árs-
reikningum, að taka sig á og gera það á réttum
tíma og með réttum hætti. í þriðja lagi þarf Árs-
reikningaskrá að auka eftírlit til muna og reyna
að beita þeim viðurlagaúrræðum sem þó eru
fyrir hendi. í íjórða lagi þarf að þyngja viðurlög
við umræddum brotum og gera heimildir til
beitingar þeirra skýrari. Hægt væri t.d. að
koma á dagsektum (í Danmörku eru sektir t.d.
hlutfall af veltu) og/eða jafnvel að setja í lög
heimild til að slíta félögum sem ekki hafa
skilað með fullnægjandi hættí innan tiltekins
tíma, td. árs, frá því að lokafrestur rann út. S3
Reynir Grétarsson, fram-
kvæmdastjóri Lánstrausts:
„Upplýsingar um alla hluthafa
sem eiga yfir 10% eiga að
koma fram í ársreikningi.
Eftir þessu er sjaldan farið.“
Úrræði
1) Gera stjómum fyrirtækja
kunnugt um skyldu sína.
2) Endurskoðendur taki sig á
með skil.
3) flrsreikningaskrá þarf að
auka eftirlit sitt.
4) Þyngja þarf viðurlög við
umræddum brotum.
71