Uppeldi og menntun - 01.01.2010, Blaðsíða 33

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 19(1–2)/2010 33
FREYJA BIRGISdÓttIR
Kennsla um orðhluta eykur orðskilning
nemenda á yngsta stigi grunnskólans
Markmið rannsóknarinnar var að kanna hlutverk orðhlutavitundar í þróun orðaforða og
athuga hvort hægt sé að kenna börnum að ráða í merkingu orða út frá orðhlutum. Kennslan
byggðist á orðnámsaðferð Nunes og Bryant (2006) og tók til enskumælandi nemenda í 1. og
2. bekk. Meginspurningin var sú hvort kennslan myndi leiða til aukins orðskilnings barna á
þessum aldri, líkt og hún gerir hjá eldri nemendum. Börnin sem fengu kennsluna tóku mark-
tækum framförum í skilningi á afleiddum orðum, hvort sem kennt var í litlum hópum eða
kennslan felld inn í daglegt kennsluskipulag heils bekkjar. Litlu kennsluhóparnir tóku einnig
marktækum framförum í að skilgreina bullorð samansett úr raunverulegum orðhlutum.
Frammistaða samanburðarhóps á þessum tveimur prófum breyttist aftur á móti lítið meðan á
kennslutímabilinu stóð. Kennsla um orðhluta og orðmyndunarreglur virðist því áhrifarík leið
til þess að efla orðskilning barna sem eru að hefja skólagöngu.
inn gang ur
Flest börn eru altalandi þegar þau byrja í skóla. Þau eiga auðvelt með að gera sig skiljan-
leg, kunna fjöldann allan af orðum og geta myndað úr þeim setningar sem þau hafa
aldrei heyrt áður. Engu að síður hafa rannsóknir ítrekað sýnt að mikill einstaklings-
munur er á málhæfni barna um það leyti sem þau hefja skólagöngu og að sá munur
sé líklegri til að aukast frekar en minnka þegar líða tekur á námið. Þetta á ekki síst við
um þann þátt málsins sem snýr að orðaforða (Huttenhocher, Haight, Bryk, Seltzer og
Lyons, 1991; Penno, Wilkinson og More, 2002). Góður orðskilningur og hæfni til þess
að nota orð á viðeigandi hátt í ólíkum aðstæðum er ekki aðeins grundvöllur daglegra
samskipta, heldur er það einnig lykill að skilningi barna á rituðu máli og þar með
gengi þeirra í námi (Nagy, Berninger, Abbott, Vaughan og Vermeulen, 2003). Því er
brýnt að öðlast skilning á þróun orðaforða og skapa aðstæður sem efla getu barna til
þess að tileinka sér ný orð.
Orðaforði íslenskra grunnskólabarna hefur hingað til lítið verið rannsakaður. Þær
rannsóknir sem þó hafa verið gerðar benda til þess að einstaklingsmunur á orðaforða
barna við upphaf skólagöngu sé síst minni hér en í öðrum löndum (sjá t.d. Hrafnhildi
Uppeldi og menntun
19. árgangur 1.–2. hefti, 2010