Uppeldi og menntun - 01.01.2010, Blaðsíða 83

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 19(1–2)/2010 83
m a r Í a S t e i n g r Í m S d Ót t i r
Það er áhugavert hversu nemandinn og velferð hans, nám og líðan er kennurunum
ofarlega í huga. Það bendir til þess að þeir séu farnir að beita faglegri hugsun og
vinnubrögðum sem fá þá til að setja nemandann í forgrunn, fram yfir sínar eigin þarf-
ir og væntingar. Í niðurstöðum rannsókna á þróun starfsþroska kennara sem settar
hafa verið fram sem þrep eða tímabil á ferli þeirra kemur fram hjá Day o.fl. (2007) að
í fyrstu séu kennarar uppteknir af því hvernig þeim sjálfum vegnar en með aukinni
reynslu og öryggi samfara auknum starfsþroska skipti velgengni nemenda þá meira
máli. Berliner (1992) bendir einnig á að kennarar hafi náð töluverðri hæfni þegar þeir
greina og forgangsraða verkefnum í starfi og að þeir hafi öðlast enn meiri hæfni þegar
þeir geti áttað sig á sameiginlegum einkennum viðfangsefna og geti metið aðstæður á
heildstæðan hátt. Hér er um töluverða breytingu að ræða frá því á fyrsta starfsári þar
sem eigin framganga og hæfni var þessum kennurum mjög ofarlega í huga en nem-
andinn og velgengni hans var þeim fjarlægari (María Steingrímsdóttir, 2005).
Vafalítið má segja að í reynslunni felist mikið nám og kennararnir safni þannig í
eigin reynslubanka sem nýtist þeim í starfi. Það er hins vegar umhugsunarvert hvort
sú þekking sem þeir öðlast býr aðeins innra með þeim en tækifæri séu ekki mörg til
að ræða eða orða reynslubundna þekkingu sína við aðra og dýpka á þann hátt faglega
þekkingu, samkvæmt t.d. áliti Sigrúnar Aðalbjarnardóttur (2007). Skýrar vísbendingar
koma þó fram um að kennararnir eigi góð samskipti við samkennara og telji samvinnu
við þá á allan hátt mikils virði. Því vaknar sú spurning hvernig þessari samvinnu er
háttað, hvort hún er fremur fólgin í samráði um hagnýt mál sem varða kennsluna en
að hún falli undir faglega ígrundun sem geti leitt til aukinnar fagmennsku og framfara
(Anna Kristín Sigurðardóttir, 2008).
Það er eðli kennarastarfsins að samstarf þarf og á að vera við vinnufélaga og sam-
kennara. Þátttakendur undirstrika mikilvægi þessa samstarfs því að þeir telja sig
sækja leiðsögn, góð ráð, styrk og hvatningu til þeirra. Það kemur fram að fyrstu árin
hafi þeir haft sig lítið í frammi og jafnvel haft minnimáttarkennd gagnvart samkenn-
urum. Því má álykta sem svo að samstarfið hafi ekki verið eins gagnkvæmt og æski-
legt hefði verið. Ummæli þátttakenda falla að ýmsu leyti vel að skoðunum Hargreaves
(1994) um fagmennsku þar sem hann telur að í henni þurfi að felast mikil samvinna og
samræming milli kennara og að kennarar vinni saman að ígrundun í þeim tilgangi að
bæta starfið. Það kemur fram hjá þátttakendum að eftir því sem kennararnir komast
betur inn í starfið og starfhætti skólans eiga þeir auðveldara með að vinna með öðrum
og fá meira út úr samstarfinu. Nýliðar þurfa tíma til að læra á og þróast inn í samfélag
vinnustaðarins. Þó að þeir komi til starfa með full réttindi úr námi og þeim séu falin
sömu verk og ábyrgð og reyndum kennurum upplifa þeir sig svolítið á jaðri sam-
félagsins. Draga má þá ályktun að það sé ekki fyrr en þeir hafi fest rætur innan skóla-
samfélagsins, séu búnir að tileinka sér siði, hætti og venjur vinnustaðarins sem þeir
upplifi það mikið öryggi í kennarastarfinu að þeir geti bæði gefið og þegið í samstarfi
við reyndari kennara. Aðlögun að starfinu virðist því einnig felast í félagslegum og
menningarbundnum aðstæðum kennaranna, samanber Lave og Wenger (1991).
Áhugavert er að sjá hvað sjálfstraust og öryggi kennaranna eykst á þessum fyrstu
fimm starfsárum. Woolfolk Hoy og Burke-Spero (2005) telja að tengsl séu milli