Uppeldi og menntun - 01.01.2010, Blaðsíða 73

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 19(1–2)/2010 73
m a r Í a S t e i n g r Í m S d Ót t i r
öðlast í grunnnámi sínu og byggja ofan á með reynslu í daglegu starfi með nemendum,
í samstarfi við aðra kennara, auk ígrundunar um eigið starf og með frekara námi.
Þessi reynsla býr með kennurum, er oft aðeins huglæg og kennurum ómeðvituð eða
dulin, en þeir grípa þó til hennar við margar þær ákvarðanir og athafnir sem þeir beita
í starfi sínu (Schön, 1996).
Sigrún Aðalbjarnardóttir (2007) telur að mikilvægur hluti þess að þroskast og læra
í starfi sé að leitast við að skoða sjálfan sig, meta það sem fram fer í kennslunni með
það í huga að bæta sig sem kennari til hagsbóta fyrir nemendur. Með öðrum orðum,
kennari þarf að vera rannsakandi í sínu eigin starfi og líta í eigin barm. Slíka ígrundun
telur Sigrún mjög mikilvæga, hvort sem kennarinn ígrundar með sjálfum sér eða með
öðrum, þar sem hún leiðir til þess að hann hugsar um starf sitt og leggur sig fram
um að orða hugmyndir sínar. Þannig telur Sigrún að kennarinn eflist í starfi og verði
öruggari í kennslu sinni, jafnt gagnvart sjálfum sér, nemendum, samstarfsmönnum
og foreldrum.
Svipaðar skoðanir koma fram hjá Darling-Hammond og Richardson (2009) sem
leggja áherslu á að nám og starfsþroski kennara sé samofinn starfi þeirra á vettvangi. Í
því skyni sé mikilvægt fyrir kennara að takast á við nýja þekkingu og reyna nýjar leiðir.
Kennarar þurfa að fá tækifæri til að framkvæma hluti sjálfir og rýna í það hvernig
til tókst. Samvinna, félagastuðningur og traust milli kennara er talið mikilvægt fyrir
starfsþroskaferli þeirra því að í samstarfi við aðra fá þeir tækifæri til að lýsa því sem
fram fer, ræða um það og ígrunda. Þannig verða meiri líkur á að kennarar öðlist kjark
til að þora að mistakast, læra af reynslunni og reyna aftur. Talið er að slík vinnubrögð
kennara styrki fagmennsku og sjálfsöryggi þeirra.
Bandura (1994) skilgreinir hvernig faglegt sjálfstraust (e. self-efficacy) hefur áhrif á
einstakling, tilfinningalega líðan hans, hugsun hans, örvun hans til framkvæmda og
hvernig hann telur frammistöðu sína verða. Með faglegu sjálfstrausti á Bandura (1997)
við mat einstaklingsins sjálfs á getu sinni til þess að inna af hendi ákveðin verkefni við
tilteknar aðstæður. Matið byggist á fjórum þáttum: Reynslu sem skapar leikni, góðum
fyrirmyndum, sannfæringarkrafti annarra og sjálfsvitund. Hann telur að sterkt faglegt
sjálfstraust auki vellíðan og efli einstaklinginn á margvíslegan hátt og að þeir sem búa
yfir sjálfstrausti eigi auðveldara með að kljást við erfið viðfangsefni. Þeir séu tilbúnir
að læra af mistökum og mótlæti. Hins vegar sé því öfugt farið með þá sem búa yfir
litlu faglegu sjálfstrausti.
Woolfolk Hoy (2004) hefur lagað kenningar Bandura sérstaklega að kennurum og
er sammála honum um að faglegt sjálfstraust byggist á mati einstaklings á eigin getu
en ekki annarra og að það geti breyst verði breyting í starfi kennarans. Fram kemur
hjá honum og Woolfolk Hoy og Burke-Spero (2005) að tengsl séu milli sjálfstrausts
kennara og mikilvægra þátta í skólastarfi, svo sem hvernig nemendum vegnar í námi,
aðferða kennara við bekkjarstjórnun og á hvern hátt þeir tileinka sér nýjar kennslu-
aðferðir.
Rannsóknir hafa sýnt að nýir kennarar þurfa þrjú til fjögur ár til að öðlast hæfni
í kennarastarfinu (e. competence) og enn fleiri ár til að ná afburðahæfni (e. expert)
(Berliner, 1992; Feiman-Nemser 1983; Hammerness o.fl., 2005; Weiss, 1999). Enn fremur