Uppeldi og menntun - 01.01.2010, Síða 140

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 19(1–2)/2010140
að alaSt Upp með fötlUn
tengdust vinaböndum. Þau kynntust líka öll fötluðum börnum sem þau hittu reglu-
lega í skólanum, í sjúkraþjálfun, sumarbúðum fyrir fötluð börn og víðar. Vináttan við
önnur fötluð börn og ungmenni var þeim mikilvæg því í þeirra hópi gátu þau talað
óhindrað um ýmislegt sem tengdist skerðingunni og aðeins önnur fötluð börn þekktu
og skildu.
Ungmennunum fannst mikilvægt að fötluð börn fengju að prófa sig áfram, fylgja
ófötluðum félögum sínum eftir og ákveða sjálf hvenær þau væru tilbúin að vera með
og taka áhættu, og hvenær þau fylgdust með úr fjarlægð. Ungur piltur sagði til dæmis
frá því að þegar hann var barn tók hann þátt í leikjanámskeiði sem stóð yfir allt sumarið
og starfsmenn námskeiðsins skiptust á um að vera með honum. Þetta sumar fékk
hann að taka þátt í öllu sem hinir krakkarnir gerðu. Hann sagði:
… svo fór maður í sund og þeir skiptust bara á að vera með mann … og svo var
maður með í rennibrautunum og manni var dröslað upp blautar tröppur í Laugar-
dalslauginni … svo fór maður með í útilegur og manni var bara hent upp í strætó …
maður var með í öllum pakkanum.
Hann sagði reynslu sína áhugaverða að tvennu leyti. Annars vegar vegna þess að
þarna fékk hann að gera nákvæmlega sömu hluti og ófötluðu krakkarnir og hins vegar
vegna þess að í dag sé þetta hreinlega bannað. Leikjanámskeið bjóði ekki lengur upp
á það að börn geti verið þar allt sumarið og séu auk þess ekki eins frjálsleg og áður
þekktist. Hann sagðist aldrei hafa verið spurður hvort hann treysti sér heldur var
hann tekinn með eins og ekkert væri sjálfsagðara. Eftir á að hyggja finnst honum mjög
jákvætt og mikilvægt að hafa fengið tækifæri til að vera með félögum sínum í öllu.
Þó að þau hreyfihömluðu ungmenni sem hér er fjallað um hafi verið vel tengd
félagslega og átt bæði fatlaða og ófatlaða vini kom í ljós að ýmsar hindranir voru í
vegi þess að umgangast vinina. Sum ungmennin nefndu erfiðleika varðandi aðgengi
að heimilum félaga sinna og voru háð því að geta boðið vinunum heim til sín. Einnig
áttu þau stundum erfitt með að fylgja ófötluðum vinum í verslanir, á íþróttaleiki eða
annað vegna þess hversu illa aðgengilegir slíkir staðir gátu verið. Eins og fram hefur
komið hér að framan jókst sá vandi á unglingsárunum þegar frelsið varð meira og þeir
staðir og svæði sem unglingar sóttu urðu fleiri, fjölbreyttari og oft og tíðum lengra í
burtu frá heimilum þeirra.
Eitt af því sem fór mikið í taugarnar á ungmennunum varðandi vináttu var sú
útbreidda skoðun meðal ófatlaðs fólks að vegna þess að þau væru fötluð hlytu þau
sjálfkrafa að vilja vera vinir annarra fatlaðra barna eða ungmenna. Þau bentu á að þótt
þau væru hreyfihömluð væru þau jafn ólík innbyrðis og önnur börn og ungmenni og
ættu ekki endilega neitt sameiginlegt með öðrum hreyfihömluðum börnum.
Aðkast og einelti
Þátttakendur bentu á að einelti geti haft mikil áhrif á það hvernig börn upplifa sjálf sig
og hvernig sjálfsmyndin þróast. Reynsla þeirra sjálfra af stríðni og einelti var misjöfn
en öll voru sammála um að flestir sem eru hreyfihamlaðir lendi í því einhvern tímann
á lífsleiðinni að verða fyrir aðkasti af einhverjum toga. Ein stúlkan sagði til dæmis frá