Uppeldi og menntun - 01.01.2010, Blaðsíða 72

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 19(1–2)/201072
„nú veit maðUr ef ti l vill út á Hvað Starfið gengUr“
þeim faglegu þáttum sem kennarastarfið felur í sér. Margir fræðimenn halda því fram
að í flóknum og margþættum störfum sem kennslu þurfi að leggja verulega rækt við
innleiðingu (e. induction) í starfið, ekki síst þar sem litið er á kennara á fyrsta starfsári
sem fullgilda starfsmenn sem þurfa að taka á sig sömu ábyrgð og kröfur og reyndari
kennarar (Bartell, 2005; Draper og Forrester, 2004; Feiman–Nemser, 2003).
Faglegt starfsumhverfi hefur mikla þýðingu fyrir starf kennara. Þeir þurfa að vera
tilbúnir til að takast á við síbreytilegt samfélag og krafa er gerð til þeirra um að sinna
nemendum á mun víðtækari hátt en áður var og ætlast er til þess að kennarar finni leiðir
til að laga námið að mismunandi þörfum nemenda. Tæknivæðing og aukin krafa um
foreldrasamstarf hefur einnig breytt starfsumhverfi kennara og gert það fjölþættara
og flóknara en áður (Darling-Hammond,1990; Trausti Þorsteinsson, 2003).
Í rannsókn sem gerð var á íslenskum grunnskólakennurum á fyrsta starfsári skóla-
árið 2003–2004 (María Steingrímsdóttir, 2005, 2007) komu fram sterkar vísbendingar
um að við upphaf fyrsta starfsárs horfi nýir kennarar björtum augum á starfið sem þeir
eiga í vændum og margir þeirra hafa metnaðarfullar hugmyndir um það hvernig þeir
vilja sinna því og á hvað þeir vilja leggja áherslu. Þar kom þó fram að þegar á vettvang
var komið var margt að læra og mörgu að sinna og ýmislegt sem tilheyrði kennara-
starfinu virtist koma á óvart. Þátttakendur töldu starfið gera meiri kröfur til sín en þeir
áttu von á og upplifðu að þeir fengju ekki þann stuðning sem þeir þurftu til þess að
finna það öryggi í starfsumhverfinu að þeir gætu sinnt kennarastarfinu eins og þeir
helst vildu og þar með nýttist þekking úr náminu ekki sem skyldi. Nýju kennararnir
töldu að kennaramenntunin væri aðeins fyrsta skref þeirra að meiri fagmennsku því
að enn væri margt ólært. Niðurstöður þessarar íslensku rannsóknar voru mjög sam-
hljóða erlendum rannsóknum sem gerðar hafa verið á störfum nýrra kennara (Halford,
1999; Ingersoll og Smith, 2003; Jonson, 2002).
Þær upplýsingar sem fengust úr þessari rannsókn vöktu áhuga á að fylgjast með
þessum sömu kennurum áfram, heyra aftur skoðanir þeirra eftir nokkur ár í starfi og
fá á þann hátt vísbendingar um framfarir og þroska eftir fyrsta starfsárið.
Sömu kennarar og tóku þátt í rannsókninni skólaárið 2003–2004 tóku þátt í þeirri
rannsókn sem hér er til umfjöllunar. Viðtöl voru tekin við þá þegar þeir höfðu starfað
sem grunnskólakennarar í fimm ár frá brautskráningu. Markmið rannsóknarinnar var
að kanna hvernig kennararnir upplifa kennarastarfið eftir fimm ár á vettvangi. Leitað
var eftir áliti þeirra sjálfra á því hvort þeir telja sig hafa þroskast sem kennara og í
hverju sá þroski felst. Þátttakendur í rannsókninni kenna enn við sömu skóla og þeir
gerðu fyrir fimm árum, utan einn sem hefur flutt sig milli skóla innan sama bæjar-
félags. Í þessari grein er leitast við að varpa ljósi á reynslu þessara grunnskólakennara
af kennarastarfinu, fjallað er um þær breytingar sem verða á fyrstu starfsárunum og
reynt að skyggnast inn í þroskaferil kennaranna þessi mikilvægu mótunarár.
fræðilEg umfjöllun
Fullan (2001) segir að starfsþroski kennara sé samanlögð reynsla þeirri úr námi og
starfi alla starfsævina. Samkvæmt því felst starfsþroski í þeirri þekkingu sem kennarar