Uppeldi og menntun - 01.01.2010, Blaðsíða 139

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 19(1–2)/2010 139
rannveig traUStadÓttir, Hanna BJörg SigUr JÓnSdÓttir og Helgi þÓr gUnnarSSon
bara farið í einhvern annan leik eða reglunum hreinlega bara breytt.“ Hann benti á að
litlir krakkar hafi óvenjumikla aðlögunarhæfni og því hefði þetta í raun aldrei verið
neitt vandamál. Bæði hann og hin börnin hefðu lagað sig að aðstæðum enda þekktu
þau ekki annað.
Nokkrir þátttakendur þurftu að fara í skurðaðgerð á unglingsárunum og dvelja í
kjölfarið lengi á sjúkrahúsi. Þessu fylgdi fjarvera frá skóla, allt frá nokkrum mánuðum
og upp í heilt ár. Þetta hafði neikvæð áhrif og varð til þess að þau misstu samband
við suma skólafélagana. Það sem olli þeim mestum kvíða og áhyggjum var óttinn við
að fjarveran frá skólanum yrði til þess að þau sætu eftir og yrðu ári á eftir jafnöldr-
unum. En í huga þeirra hefði það orðið til þess að fólk áliti að þau væru ekki bara með
líkamlega skerðingu heldur líka með greindarskerðingu og það fannst þeim erfitt að
þurfa að takast á við. Þau gagnrýndu skólann fyrir að sinna þeim ekki meðan þau
voru á sjúkrahúsinu og sjá ekki til þess að þau fengju kennslu meðan á dvölinni þar
stóð. Það var fyrir mikla baráttu og harðfylgi móður eins þeirra að skólinn sinnti slíkri
kennslu og annar þátttakandi sagði að einn kennarinn hefði kennt honum í sjálfboða-
vinnu þegar allt annað þraut því skólinn viðurkenndi ekki þörfina á kennslunni.
Nokkur ungmennanna töluðu um að þau hefðu haft á sér eins konar „englastimpil“
í grunnskóla. Vegna þess að þau voru fötluð datt engum í hug að þau gætu verið óþekk
eða gert eitthvað af sér, jafnvel þó þau væru fullkomlega fær um það. Þau voru aldrei
sökuð um neina óknytti og fannst eins og starfsfólk skólans hefði haft þær væntingar
til þeirra að þau gætu ekki gert neitt af sér, ólíkt hinum krökkunum. Einn ungi maður-
inn nefndi dæmi um þetta:
Ég og vinur minn vorum á annarri hæð í skólanum mínum og hann ýtti á brunabjöll-
una ... við vorum svona fjórtán ára og það kemur náttúrulega einhver gangavörður
upp. Vinur minn hleypur niður en ég verð auðvitað eftir ... Gangavörðurinn spyr mig
hver hefði gert þetta og ég byrja á því að segja „Ég gerði ekki neitt“ og ég fékk til baka
„Ég veit að þú gerðir þetta ekki.“
Það var reynsla margra strákanna að komast upp með að vera með læti og óspektir
án þess að vera skammaðir og þeir sluppu ávallt við að vera sendir til skólastjórans.
Meðan þau voru í yngri bekkjum grunnskólans fundu þau lítið fyrir því að vera
fötluð, fannst þau falla í hópinn og vera eins og hinir krakkarnir. Unglingsárin voru
þeim hins vegar erfiðari, bæði í skólanum og vinahópnum. Á unglingsárum varð
frelsið meira og víðar farið. Þetta hafði í för með sér að mun fleira varð óaðgengilegt
fyrir þau svo sem ferðalög, útilegur og skemmtistaðir. Þetta gerði það að verkum að
oft var erfitt fyrir þau að fylgja skólafélögunum. Á þessum árum styrktust því tengslin
við vinina sem voru líka fatlaðir og voru í svipuðum aðstæðum.
Vinirnir
Hreyfihömluð börn og ungmenni voru sá hópur þátttakenda sem átti að jafnaði flesta
vini, bæði meðal fatlaðra og ófatlaðra jafnaldra sinna. Þetta kom meðal annars skýrt
fram hjá ungmennunum sem þessi grein fjallar um. Þau áttu flest góða vini. Öll sóttu
þau almennan skóla og höfðu því greiðan aðgang að ófötluðum jafnöldrum sem þau