Uppeldi og menntun - 01.01.2010, Blaðsíða 52

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 19(1–2)/201052
faglegt SJálfStæði grUnnSKÓla
félaga eru þar höfð að leiðarljósi. Sömu áherslur voru einnig lagðar í kjarasamningi við
grunnskólakennara árið 2001 (Kjarasamingur Launanefndar sveitarfélaga og Kennara-
sambands Íslands fyrir grunnskóla, 2001). Í alþjóðlegum skýrslum um menntastefnu,
svo sem í skýrslum Efnahags- og framfarastofnunarinnar (Organisation for Economic
Co-operation and Development, OECD), Schools Under Scrutiny (OECD, 1995),
Evaluating and Reforming Educational Systems (OECD, 1996) og Improving School Leadership
(OECD, 2008), kemur fram sterk áhersla á dreifstýringu. Margir ráðamenn mennta-
mála hafa opinberlega lýst yfir mikilli ánægju með tilfærslu grunnskólans til sveitar-
félaga og telja hana hafa skapað forsendu grósku og framfara (sjá t.d. Guðmund Ó.
Ásmundsson, 2006).
Í rannsókn sem gerð var árið 2001 á viðhorfum skólastjóra til hlutverks síns kemur
einnig fram mikil ánægja þeirra með yfirfærsluna. Telja þeir sig t.d. hafa meira svigrúm
en áður til að móta skólastarfið í samræmi við staðbundnar aðstæður (Börkur Hansen,
Ólafur H. Jóhannsson og Steinunn Helga Lárusdóttir, 2002). Í annarri rannsókn
sömu höfunda sem gerð var 2003 á viðhorfum skólastjóra, millistjórnenda, kennara
og foreldra í fjórum skólum kemur einnig fram mikil ánægja með yfirfærsluna, sbr.
eftirfarandi:
Allir eru fremur sáttir við þá meginstefnu sem mótuð var í grunnskólalögunum frá
1995 og nánar útfærð í kjarasamningunum 2001. Þeir telja að með henni hafi mögu-
leikar skólans til að sinna hlutverki sínu batnað. Skólastjórar, millistjórnendur og
foreldrar virðast ánægðir með þessa stefnu og telja grunnskólann betur settan en
áður þó kennarar hafi ýmislegt við stefnuna að athuga. (Börkur Hansen, Ólafur H.
Jóhannsson og Steinunn Helga Lárusdóttir, 2004, bls. 13).
Framangreind tilvitnun undirstrikar að almenn sátt virðist ríkja um þá meginstefnu
sem mótuð var í grunnskólalögum 1995. Þar ber hæst tilfærslu grunnskólans til sveitar-
félaga og aukið sjálfstæði skóla.
Raddir kennara í framangreindri rannsókn urðu til þess að gerð var könnun á við-
horfum kennara til ýmissa þátta í starfsemi grunnskóla. Niðurstöður þeirrar könnunar
benda til þess að:
Fagleg forysta og áhrifavald kennara sé ekki í nógu góðu samræmi við þá yfirlýstu
stefnu að auka sjálfstæði þeirra og áhrif á mótun skólastarfs, bæði sem einstaklinga
og fagstéttar. Stór hluti kennara virðist líta á sig sem undirmenn með takmörkuð
áhrif á ákvarðanir, stefnu og starf skólans. (Amalía Björnsdóttir, Börkur Hansen og
Ólafur H. Jóhannsson, 2006, bls. 21).
Eftir að grunnskólinn var færður til sveitarfélaga hafa mörg þeirra beitt sér fyrir mótun
formlegrar skólastefnu fyrir sína skóla og gefið hana út í sérstökum bæklingi sem
sendur er inn á öll heimili. Þessar opinberu skólastefnur eru misítarlegar en tilgreina
yfirleitt að hverju beri að stefna á ýmsum sviðum í skólastarfinu. Guðmundur Ó.
Ásmundsson (2006) segir að mörkin milli grunnskólalaga og sveitarstjórnarlaga séu
óljós og að mótun formlegrar skólastefnu sé leið sveitarfélaga til að hafa áhrif á skóla-
starf. Hann bendir einnig á að skólastefna geti leitt til takmörkunar á faglegu valdi
skólanna en að oftast ríki þó sátt um hana enda komi skólarnir að samningu hennar.