Uppeldi og menntun - 01.01.2010, Blaðsíða 37

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 19(1–2)/2010 37
frey Ja B i rg iSdÓtt i r
skýring á þessu misræmi er sú að verkefni Mulford einskorðaðist við eina tegund
viðskeytis, sem þýðir að svörin við spurningunum voru mjög keimlík. Auk þess voru
sagnir með -ari endingum endurtekið hafðar fyrir börnunum, eða í hvert skipti sem
þau voru beðin um að breyta nafnorði yfir í sögn (alls 20 sinnum). Því er ekki hægt
að útiloka að sú aðferð sem Mulford beitti hafi ýtt undir ákveðna tegund svara og
að góð frammistaða barnanna endurspegli að hluta til lærð viðbrögð í þessu tiltekna
tilraunasamhengi, frekar en skilning þeirra á orðmyndun eða notkun á endingunni
-ari í daglegu tali.
Áhrif orðhlutakennslu á þróun orðaforða
Erfiðleikar ungra barna við að leysa verkefni sem reyna á orðhlutavitund vekur upp
þá spurningu hvort þau hafi næga þekkingu til þess að nýta sér orðhluta til þess að
finna út merkingu ókunnra orða. Niðurstöður fylgnirannsókna sem kanna tengsl orð-
hlutavitundar og orðaforða sýna að allt frá leikskólaaldri eru marktæk tengsl þarna
á milli (McBride-Chang og félagar, 2005), en þau virðast þó sterkari þegar líða tekur
á grunnskólaárin (Nagy, Berninger og Abbot, 2006). Mikilvægt er þó að hafa í huga
að rannsóknir sem byggjast á fylgni sýna ekki fram á orsakasamband og því er nauð-
synlegt að kanna hlutverk orðhlutaleiðarinnar í þróun orðaforða á fleiri vegu. Ein leið
til þess er að fræða börn um orðhluta og reglur um orðmyndun og athuga hvort það
hefur áhrif á hæfni þeirra til þess að tileinka sér ný orð. Niðurstöður slíkra rannsókna
hafa einnig mjög mikilvægt hagnýtt gildi, þar sem orðaforði gegnir lykilhlutverki á
mörgum sviðum náms (Deacon og Kirby, 2008; Oulette, 2006).
Ein rannsókn hefur verið gerð á áhrifum orðhlutakennslu á orðskilning barna á
Íslandi. Sú rannsókn var hluti af meistaraverkefni Guðmundar Engilbertssonar (2010)
og var tilgangur hennar að kanna áhrif orðnámsaðferðarinnar Orð af Orði á orð- og
lesskilning barna. Aðferðin byggist á því að kennari velur lykilorð (orð dagsins) sem
nemendur vinna nánar með, meðal annars með því að ræða um merkingu þess og
tengsl við önnur orð og sundurgreina það í orðhluta. Vinnu dagsins lýkur svo með því
að nemendur eru þjálfaðir í að nota orðið í tal- og ritmáli. Íhlutunin var 20 kennslu-
stundir og voru áhrif hennar metin með því leggja orð- og lesskilningspróf fyrir 84
nemendur í 4. bekk, bæði áður en kennslan hófst og eftir að henni lauk. Sömu próf
voru lögð fyrir samsvarandi hóp nemenda sem ekki tóku þátt í íhlutuninni. Eins og
Guðmundur bjóst við jókst orðskilningur nemendanna sem fengu kennsluna mun
meira á kennslutímabilinu en þeirra sem enga kennslu hlutu. Enginn munur var aftur
á móti á framförum hópanna tveggja í lesskilningi. Orð af orði virðist því stuðla að
ríkari orðaforða nemenda á þessum aldri, á meðan áhrif aðferðarinnar á lesskilning
eru óljós.
Önnur nýleg rannsókn á beinum áhrifum orðhlutakennslu á orðskilning er rann-
sókn Nunes og Bryant (2006). Rannsóknin var hluti af stærra samstarfsverkefni breskra
yfirvalda, skóla og vísindamanna þar sem meginmarkmiðið var að efla kennslu-
aðferðir á ýmsum sviðum náms. Kennarar og forráðamenn skólanna sem tóku þátt í
verkefninu völdu sjálfir þá námsþætti sem þeir vildu leggja áherslu á, en hver þeirra
vann svo náið með teymi utanaðkomandi rannsakenda við að þróa og prófa bæði