Uppeldi og menntun - 01.01.2010, Blaðsíða 156

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 19(1–2)/2010156
Hvað ræðUr vali á námSSviði og HáSKÓla?
Staðsetning háskóla og aðsókn að háskólanámi
Kjellström og Regnér (1999) rannsökuðu samband fjarlægðar frá háskóla og innritunar
í skólana. Niðurstöður þeirra voru að starf og menntun foreldra og há greindarvísi-
tala nemenda skýri að mestu að nemendur innritist í sænska háskóla. En fjarlægð frá
háskóla (ferðatími) hefur marktæk neikvæð áhrif á ákvörðun um að sækja um nám
þar. „Niðurstöður sýna að marktækt minni líkur eru á því að einstaklingar sem búa
mjög fjarri háskóla öðlist háskólamenntun en einstaklingar sem búa nærri háskóla“
(1999, bls. 345, þýðing höfunda). Kjellström og Regnér benda á að einstaklingar sem
búa fjarri háskóla verði að standa undir ferðakostnaði og jafnvel húsnæði. Einnig
kemur til félagslegur kostnaður þar sem þeir þurfi að hverfa frá fjölskyldu og vinum
og stofna til nýrra félagslegra tengsla.
Mjög umfangsmikil rannsókn var gerð nýlega meðal einstaklinga á aldrinum 25–49
ára í Baltimore-fylki í Bandaríkjunum. Markmið hennar var að kanna hvað réði vali
fólks sem er eldra en 25 ára á grenndarháskóla í fylkinu (Jepsen og Montgomery, 2009).
Rannsóknin var byggð á opinberum upplýsingum um liðlega 150.000 einstaklinga.
Fjarlægð (ferðatími) hafði mjög mikil áhrif á það hvort eldri einstaklingar innrituðust
í háskóla og á val þeirra á skóla. Útreikningar höfunda leiddu í ljós að ef fjarlægð til
háskóla jókst þó ekki væri nema um fimm km minnkuðu líkur á því að nemandi
skráði sig í nám um 9–15%. Konur með börn eru mun líklegri en aðrir til að velja sér
háskóla í næsta nágrenni. Einstaklingar með háar tekjur eru líklegri til að fara ekki í
háskólanám, en ef þeir gera það eru þeir tilbúnir að ferðast um langan veg til að geta
sótt betri háskóla. Stærri háskólar eru vinsælli en minni, skólagjöld virðast auka að-
sókn að háskólum og það tengist líklega því að hærri skólagjöld séu talin vísbending
um gæði háskóla. Inntökupróf virtust hins vegar fæla eldra fólk frá háskólanámi.
Nú verður hugað að þáttum sem hafa áhrif á val á námssviði.
Val einstaklinga á námssviði
Líkt og um val á háskóla hafa rannsóknir leitt í ljós marga þætti sem hafa áhrif á val
fólks á námssviði. Alkunna er að vinnumarkaður er kynskiptur þannig að konur velja
fremur ákveðnar starfsgreinar og karlar aðrar. Chevalier (2007) kannaði launamun í
Bretlandi og komst að því að konur hefðu tilhneigingu til að leggja áherslu á gagn-
semi starfa og að láta gott af sér leiða frekar en að einblína á starfsframann. Karlar
hneigðust á hinn bóginn til að hugsa um eigin hag, væru framagjarnir og mjög upp-
teknir af launaþætti starfa. Þessi kynjamunur hefði áhrif á starfsval og gæti útskýrt
hið háa hlutfall kvenna í störfum eins og kennslu og hjúkrunarfræði. Rannsókn
Guðbjargar Vilhjálmsdóttur og Guðmundar B. Arnkelssonar (2005) meðal unglinga í
10. bekk íslenskra grunnskóla leiddi í ljós mikinn kynjamun í hugrænni kortlagningu
starfa. Bæði kyn voru sammála um flokkun starfa í karllæg og kvenlæg störf. Drengir
töldu, í samanburði við stúlkur, að kvennastörfin (grunnskólakennari, ritari og
hjúkrunarfræðingur) væru mun virðingarminni, síður gagnleg og fælu í sér minni
ábyrgð en karlastörfin (sjómaður, iðnaðarmaður, verkfræðingur, flutningabílstjóri). Þá
töldu drengir að hærri laun fengjust fyrir karlastörfin, en stúlkurnar að laun í kvenna-