Uppeldi og menntun - 01.01.2011, Qupperneq 60

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 20 (1) 201160
HÖnnUn og SmÍÐi
gefin tími eftir mikilvægi þeirra. Var mestum tíma varið í leikfimi og því næst fengu
danska og slöjd jafnmikinn tíma. Aðrar greinar fengu minni tíma. Hann segir enn
fremur í grein sinni; „Skólaiðnaðurinn er talinn mikilsverður. Hann hefur hressandi
og styrkjandi áhrif á líkama barnanna“ (Guðmundur Finnbogason, 1902).
Leiðangur Guðmundar Finnbogasonar til Evrópu og tillögur hans um fyrirkomu-
lag alþýðumenntunar á Íslandi urðu til þess að honum var falið að semja frumvarp til
laga um fræðslu barna sem leit svo dagsins ljós árið 1907 (Gunnar M. Magnúss, 1939;
Loftur Guttormsson, 2008). Fræðslulögin mörkuðu þáttaskil í almenningsfræðslu á
Íslandi (Lög um fræðslu barna nr. 59/1907). Jón Þórarinsson og Guðmundur Finn-
bogason tóku þátt í undirbúningi laganna en þrátt fyrir þátttöku þeirra var ekkert
minnst á kennslu í handmenntum. Þeir voru þó báðir talsmenn þess að kenna hand-
menntir eins og fram hefur komið. Eflaust hefur margt haft áhrif á fjarveru hand-
mennta í lögunum, s.s. skortur á kennsluaðstöðu og að kennslunni fylgja útgjöld
vegna efnis og verkfæra. Handmenntir áttu fleiri talsmenn og að mati Ólafs Rastrick
(2008, bls. 200) var Halldóra Bjarnadóttir, kennari og skólastjóri, einn einarðasti tals-
maður þess að handavinna yrði tekin upp sem skyldunámsgrein í barnaskólum.
námskrárþróUn og lög Um fræðslU barna 1929–1989
Námskrár og lög um fræðslu hafa tekið talsverðum breytingum frá því fyrstu lög
þar um voru sett á Alþingi 1907. Hér verður fjallað um þann hluta þeirra er lýtur að
kennslu í hönnun og smíði, eins og greinin heitir í dag, og fjallað um markmiðin sem
sett eru fram.
Fyrsta námskráin kom út árið 1929 (Helgi Elíasson, 1944). Börn í þéttbýli voru
skólaskyld í sjö ár en þau sem bjuggu í dreifbýli voru skólaskyld í fjögur ár. Skylt var
nú að kenna teikningu. Ekki voru sömu markmið í öllum fögum fyrir nemendur sem
sóttu fasta skóla og þá er sóttu farskóla en sömu kröfur voru þó gerðar í námsgrein-
inni teikningu. Á sjötta og sjöunda ári teiknikennslunnar segir að kenna eigi teikningu
„í sambandi við handavinnukennslu, eftir því sem við verður komið“ (Helgi Elíasson,
1944, bls. 29).
Það var ekki fyrr en með lögum um fræðslu barna sem gefin voru út árið 1936
að skylt var veita börnum „nokkra tilsögn í handiðju“ (Lög um fræðslu barna nr.
94/1936), eins og handmenntagreinarnar voru þá nefndar. Þótt handavinna hafi ekki
orðið skyldunámsgrein fyrr en 1936 hafði kennsla í hannyrðum og smíðum víða hafist
fyrr, ekki síst fyrir áhrif kvennaskólanna og félagasamtaka kvenna (Ólafur Rastrick,
2008, bls. 200). Ekki var inntak námsins skilgreint frekar.
Árið 1948 voru gefin út drög að námskrám fyrir barna- og gagnfræðaskóla og
voru handmenntir þá kynskiptar. Var þeim skipt í handavinnu stúlkna og skólasmíði
drengja (Fræðslumálastjórnin, 1948).
Tilgangur handavinnunámsins í barna- og framhaldsskólum er:
a) Að veita nemendum alhliða þroska.
b) Að gera þá færa um að sauma einfaldan fatnað og gera við föt.