Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1938, Blaðsíða 42

18
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
embætti 1862. Lifði hann í Reykja-
vík það, sem eftir var, til dauða-
dags 17. marz 1876. Síðustu ár
ævi sinnar varð hann hrumur mjög;
en er hann gat uppi setið, var hann
að reikna eða fást við önnur störf og
gat helzt aldrei óvinnandi verið.
Björn Gunnlaugsson var tví-
kvæntur. Fyrri kona hans var Ragn-
heiður Bjarnadóttir (t 1834), ekkja
Jóns Jónssonar kennara, er fórst
undir Svörtuloftum 1817. Henni
kvæntist Björn 1825 og átti við henni
eina dóttur barna, Ólöfu, er síðar
giftist Jens Sigurðssyni rektor. Síð-
ari kona Björns var Guðlaug Ara-
dóttir frá Flugumýri (fl873), áður
gift Þórði Bjarnasyni í Sviðholti.
Báðar voru konur Björns hinar á-
gætustu; er þess sérstaklega getið
um Guðlaugu, að hún hafi verið
mjög gáfuð kona og mentuð. En
báðar áttu þær sammerkt í því að
létta öllum búsáhyggjum af Birni;
hann bjó í Sviðholti áður en hann
fluttist til Reykjavíkur, en mun
lítið hafa verið fyrir búskap gefinn;
var hann allur í vísindunum og vissi
oft ekki, hvað fram fór í kringum
hann.
Sjálfum er Birni lýst þannig í
Landfræðisögu Thoroddsens:1) —
“Björn Gunnlaugsson var að ytri
ásýndum hár maður vexti og þrek-
inn að því skapi, beinastór og herða-
mikill og nokkuð lotinn í herðum,
ennið hátt og andlitið stórskorið.
Mynd sú, er Sigurður Guðmundsson
gerði af honum 1859 og síðan var
steinprentuð, er mjög lík.” — Björn
var ekki fljótgáfaður, en hafði
skarpan skilning. “Eg er ekki fljót-
ur að skilja,” sagði hann um sjálf-
an sig, “en eg skil, þegar eg skil.”
Hann var trúmaður mikill, þótt
hann féllist ekki á allar kenningar
kirkjunnar, gæti t. d. ekki fellt sig
við útskúfunar-kenninguna, og trú
hans var heit og einlæg.
Meðal alþýðu var Björn í miklu
áliti, einkum fyrir stærðfræði-þekk-
ingu sína, og héldu jafnvel sumir,
að hann gæti reiknað þá dauða.
Björn var ágætur kennari fyrir þá,
sem eitthvað vildu læra, einkum í
stærðfræði og var þá hinn liprasti
til að útskýra það, en aðrir lærðu
lítið hjá honum. Allir báru þó
virðingu fyrir honum og var hann
mjög ástsæll af lærisveinum sínum.
— Lærisveinar Reykjavíkur skóla
gengust fyrir því 1860, að mynd
hans var steinprentuð og færðu
þeir honum kvæði, er Matthías
hafði ort, við brottför hans frá skól-
anum 1862.
Það eru einkum tvö afrek, er
menn nú minnast Björns Gunnlaugs-
sonar fyrir, landmælingar hans að
Uppdrætti íslands á árunum 1831-
43, og að hann kvað hið litla fræði-
og trúarrit “Njólu” einmitt á þess-
um sömu árum. Hér verður einkum
vikið að því sðara.
I.
öllum dómbærum mönnum ber
saman um það, að landmælingar
Björns Gunnlaugssonar og upp-
drættir hafi verið hið mesta þrek-
virki. Það var ekki lítið í ráðist af
liðlega fertugum manni að mæla
upp allt landið, að strandlengjunni
einni undanskilinni, við litla hjálp,
illan útbúnað og með ónógu ferðafé,
þegar þess er gætt, hve sumarveðr-
1) Landfræðisaga, IV, bls. 302—5.