Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1938, Side 46

22
TÍMARIT Þ J ÓÐRÆKNISFÉL AGS ÍSLENDINGA
verði til. Því sezt nú eðlisfræðing-
urinn fyrst á rökstóla til þess að
gera grein fyrir þessu.
Hve langt Björn Gunnlaugsson
var á undan sínum tíma, má bert
marka af því, að hann heldur því
fram, sem nú er óðum verið að færa
sönnur á, að það sé aflið eða orkan,
en ekki efnið, sem sé undirstaða alls
annars. Það er alheimsorkan eða
eins og hann nefnir það, almagnið,
sem er undirstaða alls. Til er ótölu-
legur grúi afldepla, er með aflgeisl-
um sínum og snúningshraða mynda
utan um sjálfa sig þá hörðu
skel, er vér nefnum efni. Örsmáar
afleindir mynda með snúningshraða
sínum ofurlítil hvel eða hvolf utan
um sjálfar sig, en þessi smáhvolf
nefnum vér frumagnir efnisins. Til
aflsins finnum vér jafnan í mót-
spyrnu þeirri, er efnisagnirnar
veita; en mótspyrna þeirra hverrar
gegn annari varnar því að þær geti
horfið hver inn í aðra og haldast
þær hver útaf fyrir sig. Á hinn
bóginn tengjast þær hver annari
fyrir samloðun, fyrir aflgeisla þá,
sem út af þeim fara. En hvað er
þá mótspyrna og hvað samloðun?
Og hvernig veldur þetta myndun
himinhnattanna ? Bezt er, að höf.
segi sjálfur frá:
411. Mótspyrnan hvað magn er þá?
naitt er þannig svarið:
vissir punktar vamað fá,
að verði í þá farið.
412. Þegar kemur þessum nær
þeirra líkur granni,
stríður krafta stormur tær
stendur af hinna ranni.
413. Einn sá punktur mynda má
meður hvolfi smáu,
sem aflgeislamir farið fá,
frumögnina knáu.
414. Eins og foss í áar hyl
eys fram nýju vatni,
felldslögum fleytt er til,
að frumögnin ei sjatni.
415. Endumýjast ögn svo þar,
æ nær tíð fram rólar,
eins og fossinn elfunnar
eða geislinn sólar.
416. Hvaðan kemur aflið að,
er frumögnin geymir?
Elfa heitir almagns það,
sem út frá punkti streymir.-----
420. Þannig sig í efnið allt
agnir fyrstu mynda;
því næst fara þær ávalt
að þröngva, loða og binda.
421. Samanloðun vitum vær
viðnám böndum þræðir;
inn í hvolfin ekki nær,
utan tjöldum klæðir.
422. Þannig lög, er þensla’ að fer,
þylur vizku ljómi;
heimurinn svo allur er
almagns banda drómi.
432. Af ögnum tengjast þræðir þá
og það með listum snjöllum;
vefur þar úr vizkan há
voð, er líkam köllurn.
424. Eins frumagnir mynda mold,
málm og gufu tæra;
þar úr hnoðar þyngdin fold
þétta og skepnubæra.
425. Spyrjist að, hvað það sé þyngd,
þá eg svara vildi:
hver ein frumögn, hvolfum kringd
hvetja til sín skyldi.
426. I innri hvolfum er hún stríð,
utar síðan deyfist;
því að nær þau verða víð,
vita má hún dreifist.