Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1938, Side 118

94
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
1924). Nafnið er prýðilega valið,
því að ljóð skáldsins hafa ekki hátt
um sig, en þar bregður víða fyrir
“þöglum leiftrum” hins sanna skáld-
skapar. Þau brjótast eigi fram sem
fossandi elfur um gljúfraþröng; þau
streyma fram hægt og hljóðlega
eins og lindin. Þorskabítur (Þor-
björn Bjarnarson) skáld lýsti þess-
vegna kvæðum Jóns með næmum
skilningi ,í þessum vísum til hans:
“Leiftrin hljóðu listaþrá
lýsa, er hróður varðar.
Minna ljóðin ljúfar á
lindir móðurjarðar.
Sem að hjala hljótt og blítt
heima í valaranni,
oft er svala þóttu þýtt
þyrstum smalamanni.”l)
Jóni verður þá einnig óvenjulega
tíðrætt um lindina í bókstaflegri eða
táknrænni merkingu, og yrkir um
hana eitt sitt fegursta og ljúfasta
Ijóð (Þögul leiftur, bls. 88—89).
Ekkert kvæði hans lýsir þó betur
sérkennum Ijóðagerðar hans og lífs-
skoðun hans heldur en hið gull-
fallega kvæði “Mig heilla þær hæg-
strauma lindir”, sem hefir að ein-
kunnarorðum ritingarorðin “Guð
var ekki í storminum, Guð var í
hinum blíða blæ“:
“Mig heilla þær hægstrauma lindir
í haglendið iðgræna, bjarta.
Mig lýr þessi brimsjóa bræði,
sem brýtur mér sífelt við hjarta.
Mig langar úr útlegð. Eg engan
á að, sem mér vinarhönd réttir.
Eg þrái nú blíðviðris blæinn,
er beljanda stonmsins fer eftir.
2) Vestan um haf, Reykjavik, 1930.
bls. 76.
Seg ekki, að allt sé lífið,
ein eilíf, hvíldarlaus senna,
fóm ástriðna tindramdi tundra,
sem taugamar spenna og brenna.
Hvort spegla’ ekki heiðvötnin hæðir
guðs himins í einskærum friði?
og líða þau eigi að ægi
fram emgið með lifsöngva niði.
Eins þrái’ eg í heiðlindum hugar:
frið himins að spegla eg megi,
og til liðsinnis stimdum þeim standa,
sem stríðandi finna hann eigi.
ó, fagnandi’ eg eitt sinn kem utan,
og útlegðartárin mín sjatna,
og hvíli í haglendi grænu
við hægstreymi lifandi vatna.”
Kvæði þetta ber því ótvírætt vitni,
að Jón er lýriskt skáld; öll bestu
kvæði hans eru ljóðræn og persónu-
leg; þessvegna yrkir hann tiltölulega
fá tækifæriskvæði. “Hann söng
þegar tilfinningin knúði hann og þá
frá hjartans grunni,” segir G. J. Ole-
son í grein sinni um hann, og það er
hárrétt athugað. Þau kvæði Jóns,
sem ljóðrænust eru og heilsteyptust
að efni og formi, bera þess öll merki,
að þau eru ekki árangurinn af neinni
“aktaskrift”, heldur knúin fram af
sterkri innri þörf; í þeim slær hjarta
skáldsins og þau spegla lífsreynslu
hans, sem oft var beisk og sár;
þessvegna eru viðkvæmni og tregi
löngum undirtónn þeirra, hyggju'
hiti og undirstraumur djúpra til-
finninga. í tölu þeirra kvæða hans,
auk hinna framannefndu, eru “Móð-
irin út með sjónum”, “Frostnótt’,
“Hillingar”, “Andvaka” og “Skipa-
flotinn minn”.
“Hillingar á Sahara” er, ef til vili»
að öllu samanlögðu, snildarlegasta
kvæði Jóns, hnitmiðað að orðavali-
táknrænt, svo að lífsferð margs