Uppeldi og menntun - 01.01.2012, Blaðsíða 123

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 21(1) 2012 123
aUðUr finnBogadóttir
Í starfi mínu þarf ég að skýra hlutina þannig út að vinnuveitandi minn geti tekið
sínar eigin ákvarðanir. Ákvarðanataka byggist ekki alltaf á sérstökum rökum, stund-
um finnst manni bara eitthvað vera rétt. ég hvorki get né er krafin um að skýra allar
ákvarðanir sem ég tek í lífinu og það er langt í frá að þær hafi allar verið réttar en mér
þóttu þær góðar á þeirri stundu sem þær voru teknar. Fólk með þroskahömlun þarf
að fá tækifæri til að taka ákvarðanir um líf sitt eins og allir aðrir. Allt byggir þetta á
æfingu og það vita þeir sem hafa stjórn á eigin lífi og ákvarðanavald að sjálfstraustið
og getan til að taka ákvarðanir eykst með hverju skiptinu sem reynir á. Við lærum öll af
reynslunni. Fólk með þroskahömlun skortir oft reynslu í ákvarðanatöku vegna þess að
í gegnum tíðina hafa aðrir tekið ákvarðanir fyrir hönd þess. Af þessari ástæðu þarf að
kynna fólki með þroskahömlun rétt sinn til ákvarðanatöku og þá aðstoð sem stendur
því til boða. Einnig þarf fólk með þroskahömlun að læra hvað felst í ákvarðanatöku,
um þá ábyrgð sem fylgir því að stjórna eigin lífi og hvert hlutverk talsmanns er ef
viðkomandi þarf talsmann sér til aðstoðar. Eitt af þeim verkefnum sem nú er í gangi
og miðar að því að kynna fötluðu fólki réttindi sín er þekkt undir heitinu Sendiherrar
Samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks. Frumkvæðið að verkefninu áttu
Landssamtökin Þroskahjálp en Fjölmennt, fullorðinsfræðsla fatlaðs fólks, hefur tekið
að sér að halda utan um verkefnið. Sendiherrarnir eru fólk með þroskahömlun sem
hefur sérhæft sig í fyrrnefndum samningi og hefur það búið til kynningarefni af ýmsum
toga sem notað er til að kynna fólki með þroskahömlun réttindi sín. Þetta er jafningja-
fræðsla og hafa sendiherrarnir nú þegar heimsótt langflesta verndaða vinnustaði og
hæfingarstöðvar á landinu. Mikil ánægja hefur verið með fræðsluna og næsta verkefni
sendiherranna er að heimsækja allar starfsbrautir framhaldsskólanna og kynna nem-
endum þau réttindi sem Samningur Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks fjallar
um (Sendiherrar samnings S. Þ. um réttindi fatlaðs fólks, 2011).
nPa Eða HEfðBunDin þjónusta?
Aðstandendur og fagfólk hafa oft lýst áhyggjum af félagslegri einangrun þeirra sem
búa ekki á sambýli eða í þjónustukjarna fyrir fatlað fólk og oft er ég spurð hvort sú
verði ekki raunin þegar fólk fer í sjálfstæða búsetu eða er með notendastýrða persónu-
lega aðstoð. Því má svara til að fólk getur verið félagslega einangrað hvar sem það
býr ef sú aðstoð sem það þarf til að lifa sjálfstæðu lífi er ekki nægjanleg. Oft er það þó
svo að þegar fólk býr þar sem margir fá þjónustu í einu, eins og t.d. á sambýlum, er
ekki eins mikið um einkarými og einkalíf. Fólk veigrar sér t.d. við að bjóða vinum eða
fjölskyldu í heimsóknir af tillitssemi við aðra íbúa hússins eða sá stuðningur sem er
á heimilinu gerir ekki ráð fyrir aðstoð sem þessari nema ef um afmæli eða aðra slíka
viðburði er að ræða. Því má segja að hættan á að fólk einangrist sé ekki síður til staðar
innan þröngs hóps þeirra sem búa á sama stað.
Vinnuveitandi minn er ekki félagslega einangraður eftir að hann fékk notenda-
stýrða persónulega aðstoð og það hafa t.d. opnast möguleikar fyrir hann til þess að
taka skyndiákvarðanir, fara út að skemmta sér, fá vini í heimsókn og að vaka fram yfir
miðnætti. Sú aðstoð sem hann hefur miðar eingöngu að þörfum hans hverju sinni.