Hugur - 01.01.2008, Side 34

Hugur - 01.01.2008, Side 34
32 Páll Skúlason Berkeley, Hume, Malebranche og Husserl sem allir skýra heiminn eða réttara sagt reynslu okkar af heiminum út frá einhverju öðru en heiminum sjálfum, einhverju sem ekki er sjálft heimur, heldur uppspretta merkingar þess sem við uppgötvum í reynslunni og sem gerir þannig veruleikann skiljanlegan fyrir okkur, að minnsta kosti að vissu marki, það er að segja að svo miklu leyti sem það er á valdi manns- andans að skilja heiminn. Heimspekingar nýaldar, sem Alquié nefnir, eiga það allir sammerkt að undrast það að í náttúrunni og reynslu okkar skulum við sífellt rekast á sömu, stöðugu tengslin á milli hlutanna, tengsl sem virðast óhjákvæmileg og algild, án þess að við vitum hvers vegna. Verkefni heimspekinga verður að reyna að draga hina skiljanlegu ástæðu fram í dagsljósið. Og Alquié nefnir sem dæmi hvernig Hume skýrir lögmál heimsins með vísun í vana þeirrar sálrænu hkamsveru sem hvert okkar er og hvernig Kant skýrir sömu lögmál með skírskotun í frum- hugtök og fyrirfram sanna reynsludóma. En Alquié lætur ekki dæmin duga, heldur bendir á tvennt varðandi aðferð heimspekinnar sem hann telur heimspekingum sameiginlegt. Það er í fyrsta lagi að heimspekin bregst ævinlega við þekkingu sem ekki er heimspekileg, skoðunum og hugmyndum sem heimspekingurinn uppgötvar sem ófullnægjandi ef ekki beinlínis villandi; og hann gerist væntanlega heimspekingur einmitt vegna þess að hann sættir sig ekki við þetta ástand okkar að halda að við vitum og skiljum það sem við hvorki vitum né skiljum. í öðru lagi skiptir andleg saga heimspekings sjálfs höfuðmáli, það er að segja hvernig hann gerir sína persónulegu uppgötvun á því hvað miður fer í reynsluþekkingu okkar og hvernig hann mótar á sinn persónulega hátt hugmyndirnar til að gera heiminn og reynslu okkar skiljanleg. Alquié orðar það svo að heimspekingurinn „hefji eigin sögu upp á stall eðlisins“, það er hann lætur sína eigin andlegu sögu vera dæmigerða fyrir það hvernig á að skilja heiminn fyrir hvern sem vera skal. Þess vegna segir Descartes um fyrstu hugleiðingu sína að það þurfi vikur og mánuði til að skilja hana, en að dómi Alquié væri það fáránlegt, ef fyrstu hugleiðinguna mætti smætta niður í þau fræðilegu sannindi sem hún inniheldur, því að til þess að skilja þau þurfi tæplega meira en hálftíma!10 Þótt aðferð heimspekinganna sé í megindráttum sú sama þá mótar hver hana á sinn persónulega hátt. En lykilatriðið er að markmiðið sem heimspekingarnir stefna að er hið sama, en það er að sýna að heimurinn feli ekki í sér sín eigin skilyrði. Að dómi Alquié hættir okkur til að gerast sek um eina meginvillu sem felur í sér allar aðrar sem okkur verður á þegar heimspeki á í hlut, en það er að halda að heimspekingarnir veiti okkur aðgang að öðrum heimi. Þessi villa verður þegar við lítum svo á að heimspekin miðli hlutlægum sannindum í heimspekilegu kerfi. Kerfið kemur til sögunnar, segir Alquié, þegar heimspekingurinn er búinn að yfirgefa þennan heim, gefst upp á því að reyna að botna í honum, og vill sýna okkur í staðinn annan heim og sannari sem er í samræmi við kerfið sem hann hefur smíðað með hugtökum sínum. Væntanlega hefur Alquié hér einkum í huga Hegel, þótt hann segi það ekki, og þá sérstaklega þá staðreynd að heimspeki hans io Sbr. sama rit, s. 85.
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180
Side 181
Side 182
Side 183
Side 184
Side 185
Side 186
Side 187
Side 188
Side 189
Side 190
Side 191
Side 192
Side 193
Side 194
Side 195
Side 196

x

Hugur

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.