Hugur - 01.01.2008, Page 119

Sjálfstœð hugsun og rýnandi rannsókn
117
þættir á borð við mætingu, einkunnir fyrir ritgerðir og fleira í þeim dúr. Vægi
þessara þátta og uppbygging einkunna er svo mismunandi eftir skólum. Auk þess
eru próf með ýmsum hætti og ólík eftir skólum, og jafnvel kennurum. Þannig
getur merking einkunnarinnar 7,0 í námsgreininni ENS102, svo dæmi sé tekið,
verið afar mismunandi. Ekki liggja fyrir rannsóknir um námsmat í framhalds-
skólum en slíkar rannsóknir verða að teljast með brýnni verkefnum í íslensku
menntakerfi.26
Heimspeki með börnum hefur verið að skjóta rótum í íslenskum grunn- og
leikskólum á undanförnum árum og smám saman vaxið ásmeginVTelja má þessa
hreyfingu til námsbreytinga í anda Deweys og Freires, enda liggja hugmyndalegar
rætur hennar hjá þeim fyrrnefnda. Barnaheimspeki hefor verið flokkuð með hreyf-
ingu sem kennd er við heimspekipraktík,28 og íjallar Róbert Jack ítarlega um hana
í bók sinni Hversdagsheimsýeki.29 Heimspekipraktík gengur út á það að nýta að-
ferðir heimspekinnar í tengslum við úrvinnslu hagnýtra vandamála við raunveru-
legar aðstæður. Hér er á ferð það sem kalla mætti verkleg heimspeki og miðar að
því að heimspeki verði annað og meira en orðin ein og hugmyndir sem rata úr
bókum höfonda sögunnar inn í greinar akademískra heimspekinga samtímans.
Þess í stað skuli hún einnig renna heimspekingnum og nemendum hennar eða
viðskiptavinum í merg og bein. Heimspekipraktík býður þannig upp á ýmsar virk-
ar aðferðir til að stunda heimspeki og tileinka sér hana með fjölbreytilegri hætti
en þekkist í hefðbundinni háskólaheimspeki. Ljóst er að rætur heimspekinnar í
Grikklandi hinu forna (og hliðstæðum hefðum í öðrum menningarsamfélögum á
borð við Kína) liggja í slíkri ástundun.30 Auk barnaheimspekinnar fjallar Róbert
um aðferðir sem kenndar eru við sókratískar samræður, en frumlegt framlag Rób-
erts til þessarar hefðar eru svokallaðar „lífstilraunir". Hugmyndin með lífstilraun-
um er nútímaútfærsla á því sem Róbert kallar andlegar æfingar, en það eru ýmsar
heimspekiaðferðir sem hugsuðir fornaldar beittu við sjálfsrækt. Dæmi um and-
legar æfingar er að beita árvekni og vera vakandi fyrir umhverfi sínu, tilraunir til
að ganga gegn viðteknu siðferði o.s.frv.3’ Lífstilraunir hafa það markmið „að auka
26 í niðurstöðu greinarinnar sem nefnd er hér að ofan segir: „Námsmat er ekki hið sama og
einkunn, sem er aðeins tiltekið birtingarform matsniðurstaðna”, Erna Ingibjörg Pálsdóttir,
„Námsmat í höndum kennara", Uppeldi ogmenntun 16.2 (2007),$. 62. Sjá jafnframt greinargott
yfirlit um tengsl skólastarfs og beitingu samræmdra prófa í Sigrún Aðalbjarnardóttir, Virðing
og umhyggja, Reykjavík: Heimskringla 2007,454-456.
27 Sjá t.d. Hreinn Pálsson, „Heimspeki með börnum og unglingum", Hugur 5 (1992), s. 44-56.
Væntanlegt er frá Háskólaútgáfúnni rit með greinum unnum úr erindum um heimspeki utan
Háskólans og fjalla margar þeirra um efni tengd barnaheimspeki. Meðal höfúnda eru Hreinn
Pálsson, Brynhildur Sigurðardóttir, Ólafur Páll Jónsson, Geir Sigurðsson, Jóhann Björnsson,
Kristín Sætran, Róbert Jack og Ármann Halldórsson.
28 Enska heitið er ýmist philosophicalpractice eða philosophy in practice. Sjá heimasíðu samtaka
bandarískra heimspekinga sem starfa á þessu sviði: http://www.aspcp.org/ (sótt 20. janúar
2008) og hliðstæð bresk samtök: http://www.practical-philosophy.org.uk/ (sótt 20. janúar 2008).
29 Róbert Jack, Hversdagsbeimspeki, Reykjavík: Háskólaútgáfan 2006.
3° Sjá inngang Róberts að sömu bók.
31 Sama rit, s. 17-19.