Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2010, Page 244

Lárétt útbreiðsla
Lárétt útbreiðsla gosstróka var metin út frá gervihnattamyndum frá bandarísku geim-
vísindastofnuninni (NASA's Earth Observatory, 2010). Valdir voru eftirtaldir dagar þar
sem skyggni var gott og ytri jaðar gosstróksins vel greinilegur: 17. apríl, 4. maí, 7. maí,
8. maí og 10. maí. Sýnileg breidd á gosstróknum var mæld frá gosstöð með hjálp mæli-
kvarða sem NASA birti á myndunum og/eða kennileita. Matið afmarkaðist við það
svæði sem mökkurinn var búinn að ná jafnvægishæð og ytri mörk sáust skýrt á gervi-
hnattamyndum, þ.e. frá um 10-15 km til 100-120 km fjarlægð frá Eyjafjallajökli.
I þessari rannsókn var gert ráð fyrir að sýnileg mörk stróksins samsvari þeirri breidd sem
afmarkar 95% gosefna í einvíðu plani, sbr. jöfnu 3. Aðhvarfsgreiningum var fyrst beitt til
þess að finna upphafsþenslu gosstróks, W0, fastana a og b í jöfnu 2. Þessi nálgun hefur lítil
áhrif á mat á stuðlinum b í jöfnu 2 þar sem b lýsir aðeins hversu ört breidd gosskýs eykst
með fjarlægð. Greiningin var endurtekin með því að festa b = 0,5 og dreifnistuðulinn K/,
í jöfnu 1 fundinn, sem er lýsandi fyrir áhrif iðuhreyfinga og sundurleitni í hraðasviði, í
samræmi við Tiesi o.fl. (2006).
Loftskilyrði
Hitahvörf, sem gefa til kynna þykkt jaðarlags, voru metin út frá háloftamælingum lofts-
lagsdeildar háskólans í Wyoming sem gerðar voru með loftbelg á Keflavíkurflugvelli
tvisvar á sólarhring, á hádegi og miðnætti (University of Wyoming, 2010). Lofthita-
afleiðan ATa/Az var metin tii þess að ákvarða stöðugleika lofts í jaðarlaginu og reikna
stöðugleikastuðulinn sbr. Briggs (1972) sem
þar sem lofthiti, Ta, er gefinn í °K. Vindhraði í hæð gosstróks var metinn út frá sömu
mælingum háskólans í Wyoming, en þær þóttu gefa betur til kynna vindaskilyrði >
veðrahvolfinu heldur en staðbundnar mælingar Veðurstofu íslands á svæðinu þar sem
nálægð við jörð hefur áhrif á stærð og stefnu vinds.
Rishæð stróks
Margar rannsóknir hafa beinst að því að skilja betur tengsl milli rishæðar stróks, h a
mynd lb, upphafsskriðþunga og uppdrifskrafts gosefna við eldstöð, sem lýst er með flot-
flæðisstuðlinum F (e. buoyancy flux), og umlykjandi umhverfisskilyrða. Innan stöðugs
jaðarlags er algengt að nota líkingu Briggs (1972)
sem sýnir að bæði vindhraði og stöðugleiki umlykjandi lofts, S í jöfnu 4, hafa tak-
markandi áhrif á rishæð. Þessi rannsókn skoðar ekki nákvæmlega tengsl rishæðar og
umhverfisskilyrða. Hins vegar verður gerð grein fyrir efstu mörkum gosstróks fengnum
út frá daglegum samantektum byggðum að mestu leyti á athugunum úr flugi á vegum
vísindamanna, Landhelgisgæslunnar og flugfélaga (Jarðvísindastofnun HÍ og Veðurstofa
Islands, 2010), svo og daglegum radarmælingum (Veðurstofa íslands, 2010). Einnig voru
ljósmyndir af gosinu notaðar til hliðsjónar. Raunhæð stróks, H á mynd 1, var metin sem
efstu mörk stróks að frádregnum helmingnum af lóðréttri þykkt gosstróks, ákvörðuð út
frá ljósmyndum sem u.þ.b. 500 m.
2 4 2
Arbók VFl/TFl 2010