Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2010, Blaðsíða 317

veitti Hafnarsjóði Fjarðabyggðar, í maí 2002, leyfi til ríflega tveggja ára til töku allt að
60.000 m3 af möl og sandi á um 15.000 m2 svæði í Viðfirði. Þar sem að lítil vitneskja lá
fyrir um botndýralíf í firðinum setti ráðherra skilyrði um að upplýsa skyldi Náttúrustofu
Austurlands um fyrirhugaða efnistöku.
Hornafjörður: Lítið er um að dýpkunarframkvæmdir séu utan netlaga, en í slíkum
tilvikum þarf að sækja um leyfi til efnistöku samkvæmt lögum nr. 73/1990. í ágúst 2005
sótti Sveitarfélagið Hornafjörður um leyfi fyrir tilfærslu á allt að 45.000 m3 efnis vegna
uppdælingar úr fyrirhugaðri innsiglingarrennu, sem er utan netlaga. Iðnaðarráðherra
veitti Sveitarfélaginu Hornafirði, í október 2005, leyfi til eins árs til töku á allt að 40.000 m3
af möl og sandi úr innsiglingarrennu á Grynnslunum utan við Hornafjarðarós, en efnið
var síðan losað í sjó allnokkru sunnan við rennuna samkvæmt leyfi frá Umhverfisstofnun.
Lagaumhverfi efnistöku af hafsbotni
LJm efnistöku af hafsbotni gilda lög nr. 73/1990 um eignarrétt íslenska ríkisins að auð-
lindum hafsbotnsins. Lögin voru a smum tima sett til þess að tryggja eignarrétt íslenska
ríkisins að mögulegum olíuauðlindum á hafsbotni. Lögin eru því einföld og stuttorð þar
sem gert var ráð fyrir því að nákvæmari löggjöf yrði sett ef leit og vinnsla olíuauðlinda
yrði að veruleika. Sú varð raunin en lögin eru enn í gildi og reynir nú helst á þau í
tengslum við efnistöku af hafsbotni.
Samkvæmt lögunum eru leyfisveitingar í höndum ráðherra en hann hefur þó heimild til
þess að fela Orkustofnun leyfisveitingarvald samkvæmt lögunum og var það gert með
erindisbréfi til Orkustofnunar í júlí 2008.
Þar sem lögin eru einföld og stuttorð þurfa stjórnvöld að leggja sjálfstætt mat á nokkur
atriði varðandi leyfisveitingar, t.d. varðandi skilyrði leyfa. Stjórnvöld hafa þó ekki frjálsar
hendur heldur eru bundin af stjórnsýslulögum nr. 37/1993 og þurfa að byggja mat sitt á
málefnalegum sjónarmiðum. Um hvað telst til málefnalegra sjónarmiða er m.a. litið til
stjórnarskrár lýðveldisins íslands, lög nr. 33/1944, samningsins um Evrópska efnahags-
svæðið, sbr. lög nr. 2/1993, og skyldrar löggjafar, svo sem annarrar löggjafar er varðar auð-
lindanýtingu. Þá getur efnistaka af hafsbotni, þar sem áætluð efnistaka raskar 25.000 m2
svæði eða stærra, er 50.000 m3 eða meiri eða þar sem fleiri en einn efnistökustaður vegna
sömu framkvæmdar og á sama svæði ná samanlagt yfir 25.000 m2, verið háð mati á
umhverfisáhrifum samkvæmt lögum 106/2000 og er efnistaka af hafsbotni ávallt háð
mati á umhverfisáhrifum samkvæmt sömu lögum
ef áætluð efnistaka raskar 50.000 m2 svæði eða stær-
ra eða er 150.000 m3 eða meiri. Liggi fyrir
matsskýrsla og álit Skipulagsstofnunar um mat á
umhverfisáhrifum er þar að finna leiðbeiningar
fyrir stjórnvöld við ákvarðanatöku um leyfis-
veitingar.
Leyfi til leitar og rannsóknar á hafsbotni, skv. 2. gr.
laganna, felur í sér heimild til þess að rannsaka
tiltekið afmarkað svæði og töku lítilla sýna á
tilteknu tímabili. Nýtingarleyfi, skv. 3. gr. laganna,
felur í sér heimild til þess að taka ákveðið magn af
efni á tilteknu afmörkuðu svæði á tilteknu tímabili.
Lögin mæla ekki fyrir um eftirlit en litið hefur
verið svo á að Orkustofnun sinni eftirliti með
útgefnum leyfum í samræmi við lög um Orku-
stofnun nr. 87/2003.
17. mynd. Sóley,sanddæluskip Björgunar, með 1.200-1.400 m3
lestarrými,dælir í fyllingu vegna hafnarframkvæmda við
Skarfabakka í Sundahöfn árið 2002. Ljósmynd í eigu Björgunar.
Tækni- og vísindagreinar |315