Stefnir: tímarit um þjóðmál og fleira. - 01.01.1932, Page 32

32
Hvaðan er fjárkreppan?
[Stefnir
kreppan komið ári fyr. (Sú yfir-
færslustöðvun, sem kom um síð-
ustu áramót hefði þá komið um
næstu áramót á undan. Fyrirtæki
þau, sem sízt hefðu átt að halda
áfram að auka tap sitt hefðu
stöðvast. Úr verzlun og kaup-
getu hefði dregið. Verzlunar-
jöfnuðurinn hefði lagfærst ári
fyr. Markaðurinn hefði verið
rýmri og verð skárra. Það, að ár-
ið 1931 er látið vaða áfram á
falskri kaupgetu, hefir átt meiri
þátt í vandræðunum, en við get-
um að svo komnu gert upp.
En, munu einhverjir spyrja,
var þá hægt að komast af án þess
að taka lánin 1930? Voru ekki
allir sammála um þær ráðstafan-
ir, sem þetta fé fór til?
Það getur vel verið, að seinni-
part ársins 1930 hafi ekki verið
annað fyrir hendi en taka þessi
stór-lán. En auðvitað stafaði það
af óhófs fjáreyðslu undanfar-
andi ára. Þegar þrjú ár veita inn
í ríkissjóðinn 15 milljónum króna
umfram áætlun, eins og árin
1928—’30 gerðu, nær það vitan-
lega ekki nokkurri átt, að stjórn
eigi að þurfa að taka^ lán til alir'a
óvæntra hluta. Og það þýðir ekki
að vitna í lánsheimildir þingsins
og afsaka stjórnina með þeim, því
að auðvitað eru þær miðaðar við
venjulegar tekjur, en ekki 5
milljónir króna á ári umfram.
Ef stjórnin því hefir verið orð-
in neydd til þess á síðari parti
ársins 1930, að taka lán, þá er
það ekkert annað en staðfesting
þess gamla og beizka sannleiks-
orðs, að ein synd býður annari
heim. Þessar miklu umframtekjur
hefðu átt að nægja til alls, sem
kallað var eftir, svo sem að greiða
Landsbankanum stofnféð og ann-
ars slíks.
Hinni spurningunni, hvort ekki
hafi allir verið sammála um það,
sem féð fór til, get eg ekki svar-
að hér nema fara út fyrir efni
það, sem fyrir liggur. En úr því
að eg bar hana upp, get eg þó
sagt alveg afdráttarlaust, að þessu
fer mjög fjarri. Því að bæði voru
andstæðingar stjórnarinnar yfir-
leitt ósammála ýmsum samþykkt-
um þingsins, svo sem til dæmis
stofnun síldareinkasölunnar o. fl.
og svo verður sérstaklega að hafa
það í huga, að langmestur hluti
eyðslunnar — sá hluti hennar,
sem steypt hefir öllu um þvert
bak — er algerlega án samþykkt-
ar alþingis. Þetta sannast bezt
af skýrslum stjórnarinnar í bók-
inni frægu. Þar er — og af því
er virðist með talsverðu stolti —
sagt frá því, hve ábyrgðarlaust