Sagnir


Sagnir - 01.05.1982, Síða 5

Sagnir - 01.05.1982, Síða 5
Inntak Stóradóms í stuttu máli: „Stóridómur (Langidómur), löggjöf samþykkt á Alþingi 30.6. 1564.... var i gildi lítt breytt- ur fram á 18. öld, en ekki afnuminn að fullu fyrr en 1838.“1) Brot gegn Stóradómi kölluðust: Frillulífi: kallað lausaleikur nú á dögum, þ.e. samfarir ógiftra. Skv. Stóradómi var þetta at- hæfi saknæmt og andsnúið vilja guðs, en svo hafði ekki verið skv. Kristnirétti. Hórdómur: kallað framhjáhald nú á dögum. Dauðarefsing og aleigumissir lágu við 3. hór- dómsbróti. 1614 var gerð samþykkt á Alþingi þar sem dauðarefsing var aflögð við þriðja ein- falda hórdómsbroti en útlegð af landi skyldi koma í staðinn.2) Einfalt var hórdómsbrot kallað ef aðeins annar aðilinn var kvæntur, en tvöfalt ef bæði voru. Sifjaspell: samfarir ættingja eða tengdra. Alvarlegust brot af þvi tagi þýddu dauðarefsingu og eigumissi. Vægust slík brot voru legorð í 3. og 4. lið. Jakob Benediktsson segir sektarákvæði gegn því hafa verið fellt burt fljótlega,3) en ekki er að sjá í sakafallsreikningum að sú niðurfelling hafi verið látin gilda, a.m.k. um miðja 17. öldina. Með Stóradómi var lögfest sú arðbæra nýung að sektir skyldu fara stighækkandi við endur- tekin brot. Þeir sem ekki gátu goldið sekt voru húðstrýktir. Útlegð úr fjórðungi, jafnvel af landi á náð konungs, var og gjarnan beitt gegn þeim sem erfitt var að tjónka við. Allt lausafé þeirra sem voru líflátnir rann í hirslur konungs, en fasteignir til erfingja. Tilvitnanir: 1. E.L. bls. 166. 2. Sbr. Alþb. IV. bls. 227. 3. J.B. bls. XXXVII. sumir að hún sé fremur ættuð frá ófull- komnum mönnum en guði. Um það má ríf- ast lengi, en allir munu vera sammála um að oft hefur mikill ófögnuður fylgt fagnaðarer- indinu, ekki síst þegar misvandaðir spek- ingar hafa sullað saman við það allskyns einkahagsmunum forréttindastétta og mann- legum hégóma og viljað siðan troða sínum görótta drykk oní aðra. í timans rás hefur Kristur fengið mörg andlit og misfögur. Þessar myndbreytingar hafa að jafnaði staðið í beinu sambandi við þjóðfélagslegar hræringar þegar nýjar stéttir hafa vaxið upp sem kúgunarafl og þurft nýjar útleggingar á trúarbrögðunum hag sínum, einkum efna- hag, til framdráttar. Eitthvert alræmdasta dæmið um slíkan Frankenstein-Krist er að finna í hinum lútherska rétttrúnaði sem lumbraði svo óþyrmilega á forfeðrum okkar og formæðrum, og sagt verður nánar frá á eftir. Öll þessi afbökun og úrættun kristindóms- ins hefur haft afdrifaríkar afleiðingar. Ýmsir sjúkdómar okkar ófullnægðu og innilokuðu siðmenningar bera þess merki að steypt hefur verið fyrir marga uppsprettuna, — telja sumir að eyðimörkin fari sifellt stækk- andi. Að vísu hefur slaknað allmjög á bein- um höftum á síðari tímum, a.m.k. hér í hin- um ,,frjálsa“ heimi, en kúgunin er orðin óbeinni, lúmskari. Eins og flestir nútíma- menn vita eru flestir nútímamenn sljóir og framandi sjálfum sér og skolast gegnum lífið með skyn- og kynfærin dauf, van- og mis- notuð. Þeir afbrigðilegu furðufuglar sem vilja nota öll sín færi til fullnustu, sprengja af sér hömlur dofinnar vanahugsunar og vanahegðunar, eru umsvifalaust stimplaðir sem óæskilegir þegnar hins prúða þjóðfé- lags. Þrátt fyrir allt er Stóridómur ekki enn með öllu aflagður. En fjöldahyggjan er ekki aðeins álög á nú- tímanum sem einhverjir mannhundar bak við ál- og stáltöldin hafa fundið upp. Á 17. öld var ekki síður lagt kapp á að skafa sérhvert karaktereinkenni burt af andlitum, innan úr sálum og þrýsta öllum inn í sama staðlaða formið. Þá náðu hámarki hinar grimmúðugu ofsóknir heilagrar kristni á hendur mannfólkinu og þörfum þess. Þeir einstaklingar sem voguðu sér út fyrir hinar valdboðnu brautir voru án miskunnar tukt- aðir til, auðmýktir og pyntaðir á alla lund. Það er á þessum timum sem meintir sam- særismenn andskotans fuðra upp á ofsaleg- um bálum sem kviknuðu af kærleiksljósi umhyggjusamra krossmanna. Þó voru þessar galdrabrennur hér á íslandi vart nema 3
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Sagnir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.