Sagnir

Eksemplar

Sagnir - 01.05.1982, Side 79

Sagnir - 01.05.1982, Side 79
Andrés Eiríksson: r Islendingar eða norrænir menn? Um upphaf íslenskrar þjóðarvitundar í þessari grein verður fjallað um upphaf is- lenskrar þjóðar, þ.e.a.s. um spurninguna: hvenær hættu íbúar þessa lands að líta á sig sem Norðmenn og tóku að líta á sig sem sér- staka þjóð? í framhaldi af því mun ég víkja að hinni pólitísku hlið málsins, þ.e. að þeim áhrifum sem vitund um ákveðið þjóðerni hafði á sviði stjórnmála. Sagnfræðingurinn Thomas F. Tout hefur fjallað um þjóðernishyggju á miðöldum. Hann segir miðaldamenn fullvel hafa þekkt orðið ,,þjóð“ (natio, nation) en notað það á nokkurn annan hátt en nú tíðkast. Hugtakið hafi skort alla pólitíska merkingu. Það hafi einstaka sinnum verið notað um hóp fólks sem jafnframt myndaði pólitískt samfélag, en oftast fór þetta tvennt ekki saman. Al- gengast hafi verið að nota hugtakið um ákveðið landsvæði eða það fólk sem byggði landsvæðið.1) Upphaf íslenskrar þjóðar í Jóns sögu helga segir Gunnlaugur Leifs- son að Jón biskup hafi fagurlega lýst með og prýtt ,,eigi aðeins sína fósturjörð, heldur og nærverandi lönd þessa konungsríkis“. Enn- fremur er Jón látinn segja við Magnús ber- fætt: ,,En hugsið um það, góður herra, að svo erum vér íslendingar yðrir menn sem Þeir, er hér eru innanlands.“ í þætti af Gísl Mugasyni sem saminn mun vera upp úr Jóns sögu stendur „Þínir þegnar“ í stað „Yðrir menn“2). Þetta hafa menn tekið sem dæmi til stuðn- lrJgs því sjónarmiði að íslendingar hafi á Þjóðveidisöld litið á sig sem Norðmenn og talið ísland hluta Noregsveldis. Ég tel vafa- samt að draga stórar ályktanir af þessum orðum. Sigurður Líndal hefur bent á að lík- lega sér hér „einungis verið að lýsa hversu útbreidd helgi dýrlingsins hafi verið, óháð öllum hugmyndum um valdskiptingu.1*3) Samkvæmt tilgátum Sigurðar Nordal4) mun sú gerð sögunnar, þar sem þessi orð standa, enda ekki rituð fyrr en eftir að landið var orðið hluti konungsríkisins, eða á seinni hluta 13. aldar og Gísls þáttur á þeirri 14. Jafnframt segir Sigurður Nordal að þessi ummæli endurspegli hinn alþjóðlega klaust- uranda sem „gerði óljósan greinarmun á því að íslenska kirkjan var undir erkistól Noregs og landið væri undir konungi.“5) Hvað sem því liður hefur það verið álit margra sagnfræðinga, einkum norskra, að íslendingar hafi til forna litið á sig sem Norðmenn, en ekki gert greinarmun á sér og Norðmönnum í þjóðernislegu tilliti. í íslendinga sögu sinni fjallar Jón Jóhann- esson um eftirmála Landnámu, en þar segir: „En vér þykjumst heldur svara kunna út- lendum mönnum þá er þeir bregða oss þvi, að vér séum komnir af þrælum og illmenn- um...“6) Lfm þessi orð segir Jón: „Ekki er heldur víst, við hvaða útlenda menn er átt, en varla er átt við Norðmenn, því að íslendingar köll- uðu þá ógjarna útlendinga og naumast held- ur Svía eða Dani.“7) Þessa staðhæfingu reyndi Hermann Páls- son að hrekja skömmu eftir að bók Jóns kom út, og vitnar til hinna fornu laga Grá- gásar máli sínu til stuðnings.8) Sömu afstöðu hafði Bogl Th. Melsted tekið fjörutíu og tveimur árum áður og komið með mörg dæmi úr íslenskum og norskum fornritum þar sem íslendingar og Norðmenn líta hvorir á aðra sem útlendinga.9) 77
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Sagnir

Undirtitill:
Tímarit um söguleg efni
Gerð af titli:
Flokkur:
Gegnir:
ISSN:
0258-3755
Tungumál:
Árgangar:
31
Fjöldi tölublaða/hefta:
31
Skráðar greinar:
525
Gefið út:
1980-í dag
Myndað til:
2016
Útgáfustaðir:
Ritstjóri:
Eggert Þór Bernharðsson (1980-1980)
Gunnar Þór Bjarnason (1980-1980)
Sigrún Ásta Jónsdóttir (1987-1987)
Theodóra Þ. Kristinsdóttir (1988-1989)
Valdimar F. Valdimarsson (1990-1990)
Þór Hjaltalín (1991-1991)
Ólafur Rastrick (1992-1992)
Sesselja Guðmunda Magnúsdóttir (1993-1993)
Þorgerður Hrönn Þorvaldsdóttir (1993-1993)
Eiríkur Páll Jörundsson (1994-1995)
Hrefna M. Karlsdóttir (1995-1995)
Skarphéðinn Guðmundsson (1996-1996)
Davíð Logi Sigurðsson (1996-1996)
Kristrún Halla Helgadóttir (1997-1997)
Viggó Ásgeirsson (1997-1997)
Pétur Hrafn Árnason (1998-1998)
Eggert Þór Aðalsteinsson (1999-1999)
Óli Kári Ólason (1999-1999)
Rósa Magnúsdóttir (1999-1999)
Benedikt Eyþórsson (2000-2000)
Karólína Stefánsdóttir (2000-2000)
Sif Sigmarsdóttir (2000-2000)
Þóra Fjeldsted (2003-2003)
Jón Sigurður Friðriksson (2003-2003)
Hrafnhildur Ragnarsdóttir (2003-2003)
Hannes Örn Hilmisson (2004-2004)
Jón Þór Pétursson (2004-2004)
Jón Skafti Gestsson (2005-2006)
Kristbjörn Helgi Björnsson (2005-2006)
Óli Njáll Ingólfsson (2005-2005)
Sigurlaugur Ingólfsson (2005-2005)
Andri Steinn Snæbjörnsson (2006-2006)
Hafdís Erla Hafsteinsdóttir (2007-2008)
Torfi Stefán Jónsson (2007-2007)
Anna Dröfn Ágústsdóttir (2008-2008)
Heiðrún Eva Konráðsdóttir (2008-2008)
Heiðar Lind Hansson (2009-2009)
Sölvi Karlsson (2009-2009)
Kristín Svava Tómasdóttir (2009-2009)
Bergsveinn Norðdahl (2013-2013)
Björn Reynir Halldórsson (2013-2013)
Markús Þ. Þórhallsson (2013-2016)
Þorsteinn Páll Leifsson (2013-2013)
Ábyrgðarmaður:
Sumarliði R. Ísleifsson (1984-1986)
Ritnefnd:
Eggert Þór Bernharðsson (1981-1984)
Auður Ólafsdóttir (1981-1981)
Jón Viðar Sigurðsson (1981-1981)
Sveinn Agnarsson (1981-1981)
Valdimar Unnar Valdimarsson (1981-1983)
Árni Zophoníasson (1982-1982)
Bjarni Guðmarsson (1982-1984)
Gísli Kristjánsson (1982-1983)
Gunnlaugur Sigfússon (1982-1982)
Halldór Bjarnason (1982-1984)
Sigurgeir Þorgrímsson (1982-1984)
Bjarni Harðarson (1983-1983)
Ingólfur Ásgeir Jóhannsson (1983-1983)
Ólafur Ásgeirsson (1983-1985)
Ragnheiður Mósesdóttir (1983-1985)
Agnes Siggerður Arnórsdóttir (1984-1985)
Eiríkur K. Björnsson (1985-1985)
Lára Ágústa Ólafsdóttir (1985-1987)
Ríkharður H. Friðriksson (1985-1985)
Sigríður Sigurðardóttir (1985-1985)
Efnisorð:
Lýsing:
Undirtitill 1980-1983: Blað sagnfræðinema. Sagnfræðinemar við Háskóla Íslands. Sagnfræði.

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar: 1. tölublað (01.05.1982)
https://timarit.is/issue/367013

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.

1. tölublað (01.05.1982)

Handlinger: