Sagnir

Ataaseq assigiiaat ilaat

Sagnir - 01.05.1982, Qupperneq 79

Sagnir - 01.05.1982, Qupperneq 79
Andrés Eiríksson: r Islendingar eða norrænir menn? Um upphaf íslenskrar þjóðarvitundar í þessari grein verður fjallað um upphaf is- lenskrar þjóðar, þ.e.a.s. um spurninguna: hvenær hættu íbúar þessa lands að líta á sig sem Norðmenn og tóku að líta á sig sem sér- staka þjóð? í framhaldi af því mun ég víkja að hinni pólitísku hlið málsins, þ.e. að þeim áhrifum sem vitund um ákveðið þjóðerni hafði á sviði stjórnmála. Sagnfræðingurinn Thomas F. Tout hefur fjallað um þjóðernishyggju á miðöldum. Hann segir miðaldamenn fullvel hafa þekkt orðið ,,þjóð“ (natio, nation) en notað það á nokkurn annan hátt en nú tíðkast. Hugtakið hafi skort alla pólitíska merkingu. Það hafi einstaka sinnum verið notað um hóp fólks sem jafnframt myndaði pólitískt samfélag, en oftast fór þetta tvennt ekki saman. Al- gengast hafi verið að nota hugtakið um ákveðið landsvæði eða það fólk sem byggði landsvæðið.1) Upphaf íslenskrar þjóðar í Jóns sögu helga segir Gunnlaugur Leifs- son að Jón biskup hafi fagurlega lýst með og prýtt ,,eigi aðeins sína fósturjörð, heldur og nærverandi lönd þessa konungsríkis“. Enn- fremur er Jón látinn segja við Magnús ber- fætt: ,,En hugsið um það, góður herra, að svo erum vér íslendingar yðrir menn sem Þeir, er hér eru innanlands.“ í þætti af Gísl Mugasyni sem saminn mun vera upp úr Jóns sögu stendur „Þínir þegnar“ í stað „Yðrir menn“2). Þetta hafa menn tekið sem dæmi til stuðn- lrJgs því sjónarmiði að íslendingar hafi á Þjóðveidisöld litið á sig sem Norðmenn og talið ísland hluta Noregsveldis. Ég tel vafa- samt að draga stórar ályktanir af þessum orðum. Sigurður Líndal hefur bent á að lík- lega sér hér „einungis verið að lýsa hversu útbreidd helgi dýrlingsins hafi verið, óháð öllum hugmyndum um valdskiptingu.1*3) Samkvæmt tilgátum Sigurðar Nordal4) mun sú gerð sögunnar, þar sem þessi orð standa, enda ekki rituð fyrr en eftir að landið var orðið hluti konungsríkisins, eða á seinni hluta 13. aldar og Gísls þáttur á þeirri 14. Jafnframt segir Sigurður Nordal að þessi ummæli endurspegli hinn alþjóðlega klaust- uranda sem „gerði óljósan greinarmun á því að íslenska kirkjan var undir erkistól Noregs og landið væri undir konungi.“5) Hvað sem því liður hefur það verið álit margra sagnfræðinga, einkum norskra, að íslendingar hafi til forna litið á sig sem Norðmenn, en ekki gert greinarmun á sér og Norðmönnum í þjóðernislegu tilliti. í íslendinga sögu sinni fjallar Jón Jóhann- esson um eftirmála Landnámu, en þar segir: „En vér þykjumst heldur svara kunna út- lendum mönnum þá er þeir bregða oss þvi, að vér séum komnir af þrælum og illmenn- um...“6) Lfm þessi orð segir Jón: „Ekki er heldur víst, við hvaða útlenda menn er átt, en varla er átt við Norðmenn, því að íslendingar köll- uðu þá ógjarna útlendinga og naumast held- ur Svía eða Dani.“7) Þessa staðhæfingu reyndi Hermann Páls- son að hrekja skömmu eftir að bók Jóns kom út, og vitnar til hinna fornu laga Grá- gásar máli sínu til stuðnings.8) Sömu afstöðu hafði Bogl Th. Melsted tekið fjörutíu og tveimur árum áður og komið með mörg dæmi úr íslenskum og norskum fornritum þar sem íslendingar og Norðmenn líta hvorir á aðra sem útlendinga.9) 77
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132

x

Sagnir

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar: 1. tölublað (01.05.1982)
https://timarit.is/issue/367013

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.

1. tölublað (01.05.1982)

Iliuutsit: