Sagnir - 01.05.1991, Qupperneq 78

Kristín V. Á. Sveinsdóttir
Akantusmunstrið
Saga rómanska teinungsins
tXwcyni ícmttttmft ftteftrtttmjífflQitpmm cup nc
ncnffl uot-
oianawLÉ
Tiftutö jj-jji
pfi ftfT^aVf
_______________
flflTœíÍrta^ratn^ uffjfnmmi
titt'öaióti'Mcpttjctá KomanAtr
fxg ópunVöt^ulli^tar ^faj>aí at n
[|Íœárp5tep4tWm wmtón
fffljtlte pðöurHömus icáitttu jpfogo ffetpffötíjj ^fjíuJORot
r£ar jijcmifi 'ogt^aptuí'mífelinu ‘ó%öi%ntaá ftt ^trö. en fa |
jpflfpa ficmunúcnu Stvtttu.4tapfffc jtfijjtTDifioG y jþ>anttma
ormtnu cfruttTbapM tyStftuwo&tr cuanvftt- ^pœo iÆ ap|cimrxi|
Tttott'ömrAiptTwía apfomuvj &ut5iremjfmTrSpo átStmUtn
fírotjjptnnTalöp^a^íemtfl.^tottíSutnflfifigfia iifetúátrf
nám.jujtafflSiftapftaðatíjiflfpljejin&néu j>c Mtijungpr
jj«intettj§jtfífomitQípc&tðt>fnbtlimíaCrfcð \\ rctncngtnv
ílöfl Gítít'cötnfln'fertöiS cc olllamcptn j icrtDum | Cpana.pul
fí&<ttns|^fln^iíiSms^kp crffrlWjpttjtjílijU
alfán ftn atrfinga.^ctTu ctncictttUG.cíDi fatnmatt-
ugu p allaröaU& ícaípú.G-iu JdKs cuíafitamttt
Titj $ cjtíSrptflftt -Ic cq mttn TíSengcttr UBa ttrgtföf
fra-l.p ficr rttmt tttti .6 ftt> lfSu put
Itcvt.fictms fllfítr \Í arjnn (btflitmfl mtfitl ttcTolít ji
Ijctmtfm.'jrt-ptflttwtirutíms’pdlVvi poSrtmt Í fcf
I ■fattrfietlí aöi fflfi j> mtltffl *oaötó:í ífffiap Tem !j gictp
' l jfb p plb gíccp.|t-ntfie «rcB mctpj aUrt l'ofb
cn ctn piöB nr.tttrmt. &t fiiofififlpatnflpnrcfe flps
':oipo|fíoit fýmt ftfirafiflmcr.tí $ fiaíl'ft& tftfs fii'Þi
piíú-öttut cUltfrcu miofi jira polfi er cctrcn cfifit ay
allfljoía íun.
libffl jt
.martigr eif8 ’

'y&
Jj pmjátatto
^ urrjmop''
í ilfn'awpi
gpStnga fi
naunfejo
‘Btr'fafikB
cftfcopfii
apollufix
fiofitkvn
^tamrofp
|i ttj.cngtl
ÍSfltVÓtfit
Upphafsstafurinn A úr Skarðsbókpostulasagna,fráþvíum 1370. Akantusmunstrið var
algengt í lýsingum handrita.
Elstu ummerki um Akantus-
jurtamunstrið er að finna í
Aþenu frá þeim tíma er
list og menning Grikkja stóð með
hvað mestum blóma, u.þ.b. 500
árum fyrir Kristsburð og eru því
nær 2.500 ára gömul. Þetta jurta-
nrunstur hefur verið notað víða um
heirn og þróast á löngu tímabili,
gegnum margar aldir og stílteg-
undir. Það hefur átt sínar lægðir og
blómaskeið og haft mismunandi
sterk áhrif á listsköpun gegnum
aldirnar. Uppruni þessarar munstur-
gerðar er rakinn allt til Hellas hins
forna, nánar tiltekið til minn-
isvarða eða legsteina og smyrsla-
kerja (lekhytos) sem lögð voru í
attískar grafir. Þetta munstur var
m.a. mikið notað í Noregi í margs
konar listformi. Það var mjög ríkj-
andi þar í tréskurði, allt frá Kristni-
töku og óx upp í skjóli stafkirkn-
anna. í Noregi er þessi munstur-
gerð talin ná hápunktinum nálægt
árinu 1700. Þá hleyptu utanaðkom-
andi áhrif nýju lífi í þessa listgrein,
sem stóð þá í miklum blóma hjá
tréskurðarmeisturum um allan
Noreg og víðar, tímabilið hefur
því verið nefnt „öld tréskurðar-
meistaranna“. Ekkert land hefur átt
jafn ríkar og óslitnar hefðir á sviði
tréskurðar og Noregur, hefðir sem
rekja má allt til Ásubergs og staf-
kirknanna. Akantusmunstrið hefur
farið í gegnum margar endurreisnir
í evrópskri stílsögu en kannski
hefur endurfæðingin sem átti sér
stað í Noregi um 1700 verið einna
sérstæðust.1
Hér á landi var þessi munstur-
gerð mikið notuð, allt til loka þjóð-
legs tréskurðar um 1900. Hér öðl-
76 SAGNIR