Uppeldi og menntun - 01.07.2013, Síða 59

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 22(2) 2013 59
Berglind rÓs magnÚsdÓttir
Ímynd skóla byggist ekki síst á því hvers konar auð menningar, tengsla og fjármagns
þeir nemendur sem sækja skólann hafa í farteskinu (Bourdieu, 1998) og hvernig þeim
gengur að uppfylla námsviðmið. Í Bretlandi og Bandaríkjunum teljast nemendur vel
stæðra og langskólagenginna foreldra, stelpur og asískir nemendur eftirsóknarverðir
„neytendur“ sem skólarnir keppa um að fá að þjóna (Ball, 2006; Hursh, 2004, 2007;
Reay, 2004).
Nýfrjálshyggjan á sér ýmsa undirflokka og meðreiðarsveina. Einn af þeim fyrir-
ferðarmeiri er tæknihyggja (e. instrumental rationality). Í andrými nýfrjálshyggju
lýtur pólitísk stefnumótun í lægra haldi fyrir tæknihyggju (Bourdieu, 2002; Dahlberg
og Moss, 2005). Gert er ráð fyrir því að stefnumótun sé fyrst og fremst tæknilegt
úrlausnarefni þar sem aðalatriðið er að tryggja samkeppnisstöðu á markaði. Litið er
svo á að siðferðileg og pólitísk álitamál séu „hlutlaus“ verkefni sérfræðinga og stjórn-
enda. Það birtist m.a. í því að sérhæfing í markaðs- og stjórnunarfræðum er einna
eftirsóknarverðust þegar valið er í stjórnir stofnana og fyrirtækja og þegar stjórnendur
eru valdir. Slíkar áherslur mátti m.a. sjá við skipan í stefnumótunarnefnd um mótun
háskólalaganna 2007 og svo háskólaráð einkareknu háskólanna þar sem meirihluti
nefndar- og stjórnarmanna var viðskiptamenntaður eða úr viðskiptalífinu (Berg-
lind Rós Magnúsdóttir, 2012b). Pólitískar ákvarðanir eru afgreiddar sem tæknilegt
úrlausnarefni (Bourdieu, 2002; Dahlberg og Moss, 2005). Siðferðileg ábyrgð og lýð-
ræði er í auknum mæli fært í hendur neytenda því reiknað er með að þeir velji „besta“
námsefnið eða skólann á markaði hverju sinni (Chubb og Moe, 1990).
Tæknihyggjan birtist einnig í áherslunni á að „læra að læra“ til að vera sam-
keppnishæfur á menntamarkaði, án þess að spurt sé um inntak. Eins og Dahlberg
og Moss (2005) benda á hefur tæknihyggja náð styrkri fótfestu í skólakerfinu; spurt
er um aðferðir til að ná skilgreindum árangursviðmiðunum um tiltekna hæfni og
hvernig námskrá eða hvaða nemendur virka best til að tryggja samkeppnishæfni og
tölfræðilega jákvæðar niðurstöður. Í þessu umhverfi gefst lítið tóm fyrir vangaveltur
um inntak og siðferðilegt og pólitísk hlutverk skóla, kennara, stjórnenda eða náms-
efnis. Einkunnir og gráður úr skólum eru orðnar órjúfanlegir þættir í samkeppnis-
hæfni þjóða og hagvaxtartölum.
grUnDVÖllUr Og VErKlag rannsóKnarinnar
Menntastefnufræði
Þessi grein er byggð á kenningum og aðferðum svokallaðra menntastefnufræða
(e. educational policy studies). Þau fjalla um sögulegar, félagslegar og pólitískar for-
sendur stefnumótunar. Þannig geta þau tengst þekktari fræðasviðum innan mennt-
unarfræða sem eru heimspeki menntunar, saga menntunar og félagsfræði mennt-
unar. Eins geta þau fallið undir námskrárfræði eða stjórnunar- og forystufræði. Engin
námsbraut í íslenskum háskólum er sambærileg menntastefnunámsbrautum erlendis
(Ingólfur Ásgeir Jóhannesson, 2007). Stephen Ball, sem er vel þekktur á þessu sviði
og heldur utan um slíka námsbraut innan Háskólans í London, nefnir nálgun sína