Uppeldi og menntun - 01.07.2013, Blaðsíða 81

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 22(2) 2013 81
margrét a. markÚsdÓttir og sigrÚn aðalBJarnardÓttir
Þegar litið er hingað heim má sjá að Íslendingar hafa verið nokkuð umburðarlyndir
gagnvart innflytjendum miðað við íbúa annarra Evrópulanda (t.d. Friðrik H. Jónsson,
2003). Fram kemur einnig í könnun Rauða Kross Íslands, sem IMG Gallup stóð að
árið 2005, að 19% fólks á aldrinum 15–75 ára töldu lífsgæði sín hafa batnað við fjölgun
innflytjenda hér á landi en 5% töldu þau hafa versnað (Ásdís G. Ragnarsdóttir, Jón K.
Árnason og Matthías Þorvaldsson, 2005).
Eftir efnahagshrunið 2008 virðast þó heldur fleiri en fyrir þann tíma telja að
of margir innflytjendur hafi komið hingað til lands á síðustu árum og að þeir ógni
íslensku samfélagi (Linda Björk Pálmadóttir, Jón Gunnar Bernburg, Anna Soffía Vík-
ingsdóttir og Sigrún Ólafsdóttir, 2011). Í því samhengi má nefna að nokkrar erlendar
rannsóknaniðurstöður benda til þess að eftir því sem fólk álítur að menningu og
efnahag landsins stafi meiri ógn af innflytjendum vaxa fordómar þess gagnvart þeim
(Leong, 2008; Riek, Mania og Gaertner, 2006). Fólk sem telur innflytjendur vera ógn
við samfélagið virðist einnig líta neikvæðum augum á fjölmenningu; lítill ávinningur
sé fólginn í henni fyrir samfélagið. Menningu og efnahag landsins stafi nokkur hætta
af komu innflytjenda og þeim er gjarnan kennt um ýmislegt sem miður fer í þjóð-
félaginu. Aftur á móti eru þeir sem telja mikinn ávinning felast í komu innflytjenda til
heimalands síns jákvæðari í garð innflytjenda og styðja frekar réttindi þeirra en aðrir.
Þeir sjá jafnframt kosti við það að fá fleiri innflytjendur til landsins og leggja áherslu á
aukin samskipti milli ólíkra hópa (t.d. Leong, 2008; McLaren, 2003).
Í athugun á viðhorfum íslenskra ungmenna til fólks af erlendum uppruna kom
fram árið 1995 að þau (14 ára) voru líklegri til að samþykkja að innflytjendur ættu
að eiga rétt á að kjósa til þjóðþings en ungmenni annarra þátttökuþjóða (Bragi Guð-
mundsson og Gunnar Karlsson, 1999). Breyting virðist þó verða á viðhorfi ungmenna
til innflytjenda frá árinu 1997 til 2003. Hlutfallslega fleiri grunnskólanemar í 9. og
10. bekk töldu árið 2003 (27%) að „nýbúar“ hefðu neikvæð áhrif á íslenskt samfélag
en árið 1997 (15%) (Inga Dóra Sigfúsdóttir, Bryndís Björk Ásgeirsdóttir, Álfgeir Logi
Kristjánsson og Jón Sigfússon, 2005). Hátt hlutfall (tæp 90%) ungs fólks á aldrinum
18 til 24 ára taldi þó kynþáttafordóma aldrei eiga rétt á sér árið 2011 (Gunnar E. Finn-
bogason, Gunnar J. Gunnarsson, Halla Jónsdóttir og Hanna Ragnarsdóttir, 2011). Í
rannsókninni Borgaravitund ungs fólks í lýðræðisþjóðfélagi, sem þessi rannsókn er hluti af
og fór fram í árslok 2009 og upphafi árs 2010, tók meirihluti ungmenna (14 og 18 ára)
jákvæða afstöðu til réttinda og tækifæra innflytjenda. Sem dæmi var meirihluti þeirra,
eða um 80%, hlynntur því að innflytjendur ættu að hafa tækifæri til að viðhalda upp-
runalegum siðum sínum og lífsstíl (Sigrún Aðalbjarnardóttir, 2011).
Eigindlegar rannsóknir (t.d. viðtalsrannsóknir) á málefnum innflytjenda hafa að
mestu snúist um reynslu og viðhorf innflytjendanna sjálfra, t.d. hvað þeim finnst
hafa ýtt undir jákvæða reynslu af því að setjast að í nýju landi (t.d. Ko og Perreira,
2010) og hvort þeir hafi fundið fyrir kynþáttafordómum (t.d. Kristín Loftsdóttir, 2011).
Minna hefur verið um eigindlegar rannsóknir á viðhorfum til innflytjenda, til dæmis
hvernig fordómar birtast í viðhorfum fólks. Þá hafa flestar þeirra fjallað um viðhorf
og fordóma fullorðinna (t.d. Valentine og McDonald, 2004). Fáir hafa því kannað við-
horf ungmenna til fólks af erlendum uppruna með eigindlegum aðferðum. Evrópsk
samanburðarrannsókn (Knauth, Jozsa, Bertram-Troost og Ipgrave, 2008) á viðhorfum