Uppeldi og menntun - 01.07.2013, Blaðsíða 23

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 22(2) 2013 23
ragnHildUr BJarnadÓttir
Markmið: Leiðsögninni er ætlað að efla persónulegan styrk og öryggi kennara-
nemans í starfi. Helstu markmiðin eru aukin seigla, sjálfstraust í starfi og hæfni í
félagslegum samskiptum. Þróun fagvitundar er í sumum tilvikum langtímamarkmið
leiðsagnarinnar. Einnig er stefnt að því að mynda góð tengsl milli kennaranema og
mentora eða leiðsagnarkennara.
Gagnrýni: Bent hefur verið á að leiðsögnin geti orðið of losaraleg og hætta sé á að
persónuleg vandamál verði í fyrirrúmi en ekki starfsmaðurinn eða starfstengd vanda-
mál (Skagen, 2004). Erfitt er að koma þessum hugmyndum í framkvæmd þar sem
markmiðin eru í flestum tilvikum langtímamarkmið og krefjast þess að leiðsögnin nái
yfir lengri tíma en almennt gildir um tímabil vettvangsnáms. Þá er til dæmis átt við
þau markmið að skapa traust í samskiptum og efla sjálfstraust kennaranema. Bent
hefur verið á – og stutt með rannsóknum – að erfitt sé í reynd að ná markmiðum um
félagslega hæfni kennaranema og seiglu í starfi og að slíka leiðsögn þurfi að skipu-
leggja vel (Edwards, 2005b; Le Cornu, 2009). Einnig hefur þessi tegund leiðsagnar
verið gagnrýnd fyrir einhliða áherslu á persónulega menntun eða þroska þar sem ekki
er gert ráð fyrir áhrifum félagslegra aðstæðna og menningar.
4. Leiðsögn – afl í kennaramenntun og skólaþróun
Í þeim leiðsagnarkenningum sem hér hefur verið fjallað um beinist athyglin að sam-
skiptum milli reyndra kennara og nýliða – þar sem þjálfun og menntun nýliðanna er í
brennidepli. Á síðustu árum hafa ýmsir fræðimenn rökstutt og sýnt fram á nauðsyn
þess að endurskoða og víkka þessar skilgreiningar á leiðsögn. Annars vegar er um
að ræða skilgreiningar á markmiðum leiðsagnar þannig að þau feli í sér víðtækari
starfsmenntun og þróun, í fyrsta lagi kennaranemanna, í öðru lagi annarra þátttak-
enda í leiðsögninni og í þriðja lagi alls skólasamfélagsins. Betri kennaramenntun og
skólaþróun eru þá yfirmarkmið. Hins vegar er átt við skilgreiningar á samskiptum í
leiðsögn þannig að þau takmarkist ekki við samskipti milli nýliða og reyndra kennara
en geti vísað til samskipta í annars konar hópum, meðal annars í hópum jafningja og
í skólasamfélagi (Edwards og Mutton, 2007; Le Cornu og Ewing, 2008; Sundli, 2007a).
Andy Hargreaves og Michael Fullan skrifuðu um síðustu aldamót grein um mikil-
vægi þess að byggja upp samfélög í skólum þar sem stuðlað væri að gagnvirku námi
allra, þ.e. nemenda, nýliða, kennara og stjórnenda. Lögðu þeir til að leiðsagnarhug-
takið yrði endurskilgreint með áherslu á samstarf þátttakenda og samvinnuleiðsögn (e.
co-mentoring) í stað þess að einblína á sambandið milli „lærlings og meistara“. Einnig
töldu þeir mikilvægt að viðurkenna þá staðreynd að allir kennarar þurfa á stuðningi
að halda, ekki aðeins nýliðar í starfi, í ljósi þeirrar kröfu að þeir þrói sífellt og bæti
starf sitt. Slíkur stuðningur ætti að vera þáttur í námsmenningu skólans (Hargreaves
og Fullan, 2000).
Áströlsku fræðikonurnar Rosie Le Cornu og Robyn Ewing vitna í grein Hargreaves
og Fullans, og einnig í breyttar skilgreiningar á námi, í rökstuðningi sínum fyrir því
að endurskilgreina þurfi starfstengda leiðsögn (2008). Hana verði að skilgreina sem
félagslegt námssamband samstarfsmanna (e. collegial learning relationships) þar sem
áhersla sé lögð á gagnvirkni, samábyrgð og tengsl milli þeirra (Le Cornu, 2005; Le