Uppeldi og menntun - 01.07.2013, Blaðsíða 13

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 22(2) 2013 13
ragnHildUr BJarnadÓttir
Samstarfsverkefnin milli háskóla og vettvangs hér á landi eru enn í mótun en ljóst er
að þau fela í sér breytingar á samhengi og umgjörð leiðsagnar sem tengist vettvangs-
námi. Á vef vettvangsnáms á Menntavísindasviði er tekið fram að mótuð verði fagleg
námssamfélög í þeim tilgangi að efla hæfni allra þeirra sem taka þátt í samstarfinu
og styrkja þróun stofnana (Háskóli Íslands, Menntavísindasvið, 2012). Í kennaradeild
Háskólans á Akureyri er stefnt að því að þróa öflugt samstarf starfsþróunarskóla og
kennaradeildar þar sem viðurkennt er að hagsmunir samstarfsaðila séu gagnkvæmir
(Anna Elísa Hreiðarsdóttir o.fl., 2011). Ef litið er á leiðsögn sem æskilegt verkfæri til að
ná slíkum markmiðum þarf að skilgreina slíka leiðsögn og leiðsagnarhlutverkin og þá
einkum ábyrgðina sem einstaklingar, hópar eða stofnanir bera. Ekki síst þarf að ræða
mjög ítarlega hvernig megi koma hugmyndunum í framkvæmd og hvernig skapa
megi aðstæður til að nálgast eða ná markmiðum sem sett eru um vettvangsnám.
Tilgangur og skipulag greinarinnar
Tilgangur greinarinnar er að draga upp mynd af helstu kenningum um leiðsögn ný-
liða í kennslu, sem hafa komið fram á undanförnum árum og áratugum, og þá einkum
af ólíkum markmiðum með leiðsögninni. Til að myndin yrði sem skýrust ákvað ég að
skipa kenningunum í fjóra flokka með hliðsjón af markmiðum leiðsagnarinnar. Grein-
inni er ætlað að vera grundvöllur fyrir umræður og ákvarðanir um æskileg markmið
og áherslur þegar skipuleggja á leiðsögn kennaranema. Ég tel alls ekki æskilegt að
þeir aðilar sem skipuleggja og móta leiðsögn velji einn af þessum fjórum flokkum og
hafi hann til hliðsjónar. Von mín er sú að þeir geti nýtt greiningu mína á leiðsagnar-
kenningum til að ræða um mun eða ágreining milli sjónarmiða og hvernig hægt sé
að láta ólíkar kenningar vinna saman og bæta hver aðra upp. Einnig vænti ég þess
að greining mín nýtist reyndum kennurum í meistaranámi sem kjósa að sérhæfa sig á
þessu fræðasviði.
flOKKUn KEnninga UM lEiÐsÖgn nÝliÐa
Í KEnnarastarfi
Mikið hefur verið skrifað um áherslur og markmið með starfstengdri leiðsögn. Margir
fræðimenn, sem hafa fjallað um leiðsögn kennaranema og annarra nýliða í kennslu,
hafa skipað kenningum um leiðsögn í flokka, stundum tvo flokka, þrjá eða jafnvel
mjög marga, í þeim tilgangi að varpa ljósi á fræðasvið sem kalla má uppeldisfræði
leiðsagnar eða kennslufræði leiðsagnar (sjá m.a. Hobson o.fl., 2009; Orland-Barak,
2010; Pajak, 1993, 2003; Plant, 2009; Skagen, 2004). Í flestum tilvikum byggist flokk-
unin á hugmyndafræðilegum bakgrunni kenninganna eða á leiðsagnaraðferðum.
Í þeirri rannsókn sem hér er greint frá er sjónum beint að markmiðum með leið-
sögn kennaranema og þess vegna flokka ég kenningar og áherslur í skrifum um slíka
leiðsögn eftir markmiðum leiðsagnarinnar. Fyrsta skrefið var að kanna skrif fræði-
manna á sviði menntavísinda um þetta efni. Einkum skoðaði ég bækur og greinar um
starfstengda leiðsögn í Noregi, Danmörku og Svíþjóð en þar er mikil gróska í skrifum