Uppeldi og menntun - 01.07.2013, Blaðsíða 47

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 22(2) 2013 47
Helga rUt gUðmUndsdÓttir
að lesa og skrifa rytma eða hvort rytmaleikir væru kenndir eftir eyranu. Hlustun fór
yfirleitt þannig fram að kennarinn leiðbeindi um hverju skyldi hlustað eftir og börnin
sátu kyrr eða fengu verkefnablöð í tengslum við hlustunina. Hreyfing við tónlist var
oft frjáls, en í stuttan tíma í einu, og algengt að kennarar beittu aðferðum eins og þeim
að láta nemendur standa eins og myndastyttur þegar tónlistin var stöðvuð. Stór hluti
tónmenntakennara notaði hluta kennslutímans til þess að kenna grunnatriði í tón-
fræði og heiti á tónlistarlegum táknum, en sumir létu það alveg eiga sig.
Í stuttu máli má segja að dæmigerður tónmenntatími fælist í einhverri hlustun á
efni sem kennarinn valdi, einhvers konar virkni í formi söngs, klappleikja og notkunar
skólaslagverks og svo vinnu ýmiss konar verkefnablaða sem tengdust annað hvort
tónfræði eða fróðleik um tónlist og/eða tónskáld. Í einhverjum tilfellum mátti sjá sjálf-
stæða vinnu nemenda í hópum þar sem unnið var með útsetningar og tónsköpun
og einnig með tónlist í tölvum, en þetta var ekki dæmigert fyrir heildina. Markviss
hreyfing við tónlist var ekki algeng í þeim tilgangi að skilja og greina tónlistina eða
til þess að læra ákveðna dansa. Tiltölulega lítið virtist vera um markvissa vinnu með
skólaslagverk yfir lengri tímabil, heldur virtust hljóðfærin sparlega notuð.
Er tónmennt í hættu?
Viðmælendur voru spurðir um það hvort þeir teldu að hætta steðjaði að námsgrein-
inni tónmennt í þeirra skóla. Átta þeirra svöruðu afdráttarlaust neitandi. Þessir kenn-
arar höfðu langa reynslu af því að stjórnendur vildu sinna þessum þætti vel. Viðmæl-
endur sem töldu að framtíð tónmenntakennslu væri í hættu í sínum skóla óttuðust
annars vegar tímaskerðingu eða stækkun hópa vegna sparnaðar og hins vegar voru
þeir uggandi um það að ef þeir hættu kennslu fengist enginn í þeirra stað. Aðspurðir
hvort þeir teldu tónmennt í hættu í íslenskum skólum var niðurstaðan nokkuð önnur.
Af tíu sem tóku afstöðu til þessarar spurningar töldu sex að tónmennt væri í hættu
almennt í skólum en þrír þeirra höfðu áður sagt að tónmennt væri alls ekki í hættu í
þeirra eigin skóla.
Hvað þarf að bæta?
Í umræðum um hættur sem steðja að tónmenntakennslu ræddu viðmælendur um
erfiðleika við að fá tónmenntakennara til starfa og að algengt væri að kennarar stöldr-
uðu stutt við í þessari kennslu. Þeir ræddu um að tónmenntakennsla væri erfitt starf
sem erfitt væri að sinna svo vel færi með stóra hópa. Einnig komu fram hugleiðingar
á meðal yngstu kennaranna um það að lítil þróun væri í kennslu tónmennta og þörf
á meiri framsækni í aðferðum og efni sem höfðaði betur til nemenda. Sumir viðmæl-
endur höfðu ákveðnar skoðanir á því sem betur mætti fara í tengslum við kennslu tón-
mennta í þeirra eigin skóla. Athyglisvert er að þriðjungur kennaranna sagðist gjarnan
vilja fá annan tónmenntakennara til samstarfs og nokkrir nefndu vilja til meira sam-
starfs við aðra kennara skólans. Í gagnrýni yngstu kennaranna á viðteknar venjur í
tónmenntakennslu kom fram að þeir töldu að hingað til hefðu menn verið of upp-
teknir af því að kenna og láta nemendur læra staðreyndir og eitthvað áþreifanlegt
sem jafnvel mætti prófa úr, svo sem að skrifa nótur og læra um tónskáld og tónverk,