Uppeldi og menntun - 01.07.2013, Blaðsíða 11

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 22(2) 2013 11
ragnHildUr BJarnadÓttir
og aðstæðubundið ferli hafa einnig haft mikil áhrif á skilgreiningar á starfsnámi og
leiðsögn, meðal annars hefur hugtakið lærlingsnám fengið nýja merkingu. Kenningar
hafa mótast á undanförnum áratug þar sem stefnt er að víðtækari menntun með
leiðsögninni, meðal annars í samstarfshópum, og einnig að því að skólinn sem heild
beri ábyrgð á vettvangsnámi og leiðsögn kennaranema sem þá er ætlað að vera afl í
bæði kennaramenntun og skólaþróun (sjá m.a. Darling-Hammond, 2006; Edwards og
Mutton, 2007; Hargreaves og Fullan, 2000; Le Cornu og Ewing, 2008; Sundli, 2007a).
Skilgreiningar á starfstengdri leiðsögn og markmiðum með henni eru þannig
mismunandi enda þótt samskipti séu alltaf kjarni skilgreininganna og meginmark-
miðið sé starfsmenntun einstaklinga og hópa. Stundum eru skilgreiningarnar óljósar
enda eru hugtök um leiðsögn mörg og í stöðugri þróun. Til dæmis er orðið mentor
nú í auknum mæli notað um þá sem sinna hefðbundinni starfstengdri leiðsögn,
meðal annars leiðsögn kennaranema, bæði í skrifum á ensku og norrænum tungu-
málum. Hugtakið leiðsögn virðist núna vera í brennidepli umræðunnar um menntun
kennara og er líklegt að það stafi meðal annars af áherslu á að nám sé félagslegt og
aðstæðubundið ferli og viðurkenningu á mikilvægi leiðsagnar fyrir nýliða í kennslu
(European Commission, 2010).
Þar sem leiðsögn kennaranema er meginviðfangsefni þessarar greinar er vett-
vangsnám kennaranema umgjörð þeirrar leiðsagnar sem hér er fjallað um. Skipan
vettvangsnáms hefur breyst víðast hvar á undanförnum árum og á það einnig við um
fyrirkomulagið í kennaramenntun á Íslandi. Þá er vísað til samstarfsverkefna milli
háskóla og almennra skóla um kennaramenntun (e. partnership projects). Tilgangur-
inn er meðal annars að skapa meiri samfellu í vettvangsnámi kennaranema og einnig
að efla samstarf stofnana um kennaramenntun og skólaþróun. Þessar breytingar vekja
spurningar um það hvernig skilgreina skuli leiðsögn í breyttu landslagi vettvangs-
náms.
Markmið með vettvangsnámi – vettvangsnám sem umgjörð leiðsagnar
Rannsóknir á markmiðum vettvangsnáms benda til þess að þar megi greina tvö megin-
sjónarmið: Annars vegar áherslu á að kennaranemar kynnist starfinu og öðlist hagnýta
færni og jafnframt þjálfun í að beita þekkingu sinni úr háskólanámi í starfinu; hins
vegar áherslu á almenna menntun nemanna þar sem fagmennska og siðræn gildi eru í
fyrirrúmi (Brekke, 2010; Ulvik og Smith, 2011). Í kennsluskrá Kennaraháskóla Íslands
og síðar á Menntavísindasviði hefur fyrra sjónarhornið verið áberandi fram til þessa.
Í kennsluskrá ársins 2007 stendur: „Markmið vettvangsnáms er að kennaranemum
gefist kostur á að kynnast og öðlast skilning á mikilvægustu hliðum kennarastarfsins
og skólans og fái þjálfun í starfi“ (Kennaraháskóli Íslands, 2007). Einnig kemur þar
fram að vettvangsnáminu sé ætlað að tengja þá fræðilegu þekkingu sem nemendur
hafa aflað sér í náminu við starf í skólum. Í kennsluskrá Menntavísindasviðs fyrir há-
skólaárið 2012–2013 hafa bæst við markmið um víðtækari menntun kennaranema sem
fela í sér þróun viðhorfa og siðrænna gilda. Í vettvangsnámi eiga nemarnir að öðlast
„það persónulega öryggi sem fagmanni er nauðsynlegt til þess að ná árangri sem er
forsenda starfsánægju“ og einnig er stefnt að því að þeir öðlist „færni í samvinnu og