Uppeldi og menntun - 01.07.2013, Blaðsíða 26

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 22(2) 201326
leiðsögn kennaranema – stefnUr og straUmar
Samantekt og umræða
Köflunum fjórum hér að framan er ætlað að varpa ljósi á landslag starfstengdrar leið-
sagnar, þar sem menntun kennaranema er í brennidepli, og þá einkum á markmið
leiðsagnarinnar. Umfjöllunin er engan veginn tæmandi og á mörgum mikilvægum
atriðum hefur einungis verið tæpt mjög lauslega. Þá á ég til dæmis við leiðsagnarað-
ferðir, leiðsagnarhlutverkið, innihald leiðsagnar og valdastöðu þátttakenda í leiðsögn-
inni. Þessi atriði tengjast óhjákvæmilega ólíkum markmiðum leiðsagnar en hafa ekki
verið í fyrirrúmi í þessari grein.
Til að fá fram sem skýrasta mynd af ólíkum markmiðum með leiðsögn kennara-
nema ákvað ég að skipa kenningum um starfstengda leiðsögn í fjóra flokka, eða leið-
sagnarstefnur, sem gerð hefur verið grein fyrir hér að framan. Í töflunni eru dregnar
saman niðurstöður um helstu einkenni á þessum fjórum leiðsagnarstefnum.
Tafla. Yfirlitstafla – samantekt
Kenningar /
áherslur
Markmið
Fræðilegur
grunnur
Samskipti í
leiðsögn
Leiðsagnar-
hlutverkið
Gagnrýni
1. Ígrundun um
starfið og eigin
starfskenningu
Hæfni í að ígrunda
athafnir, þekkingu
og gildi;
fagmennska
í starfi; þróun
starfskenningar
Mannúðarstefna;
kenningar um
vitþroska, félags-
legan vitþroska;
aðstæðubundið
nám
Samræður (dialog)
um kennslu-
áætlanir, áherslur,
viðhorf og gildi.
Ígrundun
Að vera gagn-
rýninn vinur, að
stuðla að menntun
með því að styðja
og ögra
Áherslur of
vitsmunalegar
og einstaklings-
miðaðar.
Erfitt að ná mark-
miðum
2. Lærlingurinn
verður meistari.
Breytt þátttaka í
starfi og starfs-
menningu
Breytt þátttaka í
starfi og starfs-
menningu.
Ferlið frá nýliða
til „meistara” – að
verða sérfræðingur
í starfi
Kenningar um
lærlingsnám;
aðstæðubundið
nám; félags-
og menningar-
bundnar
kenningar
Þátttaka í athöfn-
um og hugsunum
– stuðningur við
ferlið „að verða
kennari“.
Aðlögun að starfs-
menningu
Stuðningur við
nám með þátttöku
og samræðum;
fjallað um tengsl
starfs og menn-
ingar
Áhersla á aðlögun
að aðstæðum og
menningu –
án gagnrýni;
vantar skýrari
námsmarkmið
3. Persónulegur
styrkur og
félagsleg hæfni
kennarans
Aukin seigla,
sjálfstraust,
samskiptahæfni;
þróun fagvitundar
Mannúðarstefna,
sálgreining,
kenningar um
sjálfstraust og
sjálfsvitund,
félagslegar
kenningar
Samræður um
erfiðleika –
leitast er við að
skapa traust,
efla trú á eigin
hæfni og seiglu
Stuðningur er
aðalatriðið, að
hlusta vel, treysta
nemanum til að
finna eigin leiðir
Hætta á að
leiðsögnin verði
ómarkviss og
losaraleg;
langtímamarkmið
sem erfitt er að ná
4. Leiðsögn –
afl í kennara-
menntun og
skólaþróun
Menntun allra
þátttakenda í
leiðsögn,
kennaramenntun
og skólaþróun.
Kennaranemar
kynnist skólastarfi
og skólamenningu
Félags- og menn-
ingarbundnar
kenningar.
Áhersla á starfs-
menningu og
námssamfélög
Gagnvirk
samskipti,
námssamband,
jafningjaleiðsögn,
samskipti í
námssamfélögum
Að koma á sam-
vinnuleiðsögn,
samvinnunámi,
jafningjaleiðsögn.
Að stuðla að
starfseflingu og
skólaþróun
Of víð markmið.
Hætta á að hið
mannlega týnist;
að leiðsagnar-
samskiptin týnist
– fagmennskan
gleymist