Uppeldi og menntun - 01.07.2013, Blaðsíða 12

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 22(2) 201312
leiðsögn kennaranema – stefnUr og straUmar
samstarfi, temji sér umburðarlyndi og fordómalaus viðhorf og hafi manngildis- og
jafnréttissjónarmið ávallt að leiðarljósi“ (Háskóli Íslands, Menntavísindasvið, 2012).
Á Menntavísindasviði Háskóla Íslands hefur á undanförnum árum verið unnið
að endurskoðun og endurskipulagningu á vettvangsnámi kennaranema og komið á
svokölluðu heimaskólakerfi. Samstarfssamningar hafa verið gerðir við leik-, grunn-
og framhaldsskóla um að þeir taki að sér að vera heimaskólar fyrir hópa kennaranema.
Á fyrsta eða öðru námsári fá allir kennaranemar sérstakan heimaskóla þar sem
þeir stunda sitt vettvangsnám og hafa aðgang að á námstímanum (Háskóli Íslands,
Menntavísindasvið, 2012). Þannig er ætlast til að þeir kynnist skólastarfinu í heild
en ekki einungis sjálfri kennslunni. Samstarfið miðar bæði að því að bæta og auka
samfellu í vettvangsnámi kennaranema og einnig að því að efla faglega starfshæfni
allra þátttakenda í samstarfinu – kennara, stjórnenda, stofnana – en ekki eingöngu
kennaranema. Einnig er stefnt að því að fleiri einstaklingar komi að vettvangsnámi
en tíðkast hefur og þá er átt við allt skólasamfélagið í hverjum heimaskóla en ekki
eingöngu kennaranema, leiðsagnarkennara og háskólakennara. Í Háskólanum á Akur-
eyri er einnig nú um stundir verið að endurskipuleggja vettvangsnám þar sem mark-
miðin eru á svipuðum nótum. Samstarfsskólarnir eru kallaðir starfsþróunarskólar og
er ætlast til að bæði leiðsagnarkennarar og aðrir kennarar í skólunum veiti kennara-
nemum leiðsögn (Anna Elísa Hreiðarsdóttir, María Steingrímsdóttir og Trausti Þor-
steinsson, 2011).
Samstarfsverkefni af þessu tagi hafa verið ríkjandi í stefnumótun um kennara-
menntun á síðastliðnum áratug (Darling-Hammond, 2006; Edwards og Protheroe,
2004; Le Cornu og Ewing, 2008). Sums staðar eiga þau rætur í þeim viðhorfum, sem
víða hafa náð fótfestu á undanförnum árum, að kennaramenntun þurfi að færa í
auknum mæli út í skólana. Jafnvel er talað um „umpólun“ (e. practicum turn) í því
sambandi. Víða er þó megináhersla lögð á að efla samstarf háskóla og heimaskóla um
vettvangsnám kennaranema og samábyrgð þessara stofnana á menntun kennara og
þróun skólastarfs, eins og á við um endurskoðun vettvangsnáms hér á landi.
Skortur á tengslum milli háskólanáms og starfsvettvangsins hefur þótt vera
akkilesarhæll kennaramenntunarinnar og lengi hefur verið leitað leiða til að brúa
þetta bil. Kenneth Zeichner (2010) og fleiri fræðimenn hafa lýst því hvernig samstarfs-
verkefni hafi – og geti – skapað svigrúm fyrir breytt samstarf milli háskóla og vett-
vangs þar sem jafnrétti og lýðræðisleg samvinna er höfð að leiðarljósi. Þeir vilja nota
hugtakið þriðja svæðið (e. third space) um þetta sérstaka svigrúm til samstarfs. Þeir
telja að fræðilega þekkingin hafi skipað æðri sess en sú hagnýta í tilraunum til að
tengja saman fræði og starf og að það valdamisvægi hafi staðið í vegi fyrir árangri.
Áherslan á að móta þriðja svæðið í kennaramenntun sé stefnubreyting í viðhorfum
til kennaramenntunar þar sem hún feli í sér viðurkenningu á því að fræðileg þekking
háskólakennara, sem byggð er á rannsóknum, og hagnýt þekking kennara, sem verður
til við beina reynslu í starfi, sé jafngild. Bæði háskólakennarar og starfandi kennarar
búi yfir mikilvægri sérfræðiþekkingu og góð kennaramenntun sé háð því að þróuð sé
ný þekking í samstarfi beggja aðila – og þá á jafningjagrundvelli.