Uppeldi og menntun - 01.07.2013, Síða 108

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 22(2) 2013108
UppHaf kennaramenntUnar í UppeldismiðUðUm HandmenntUm
Í framhaldi af erindi kennarafélagsins lagði fjárlaganefnd þingsins til, í frumvarpi til
fjárlaga, að 11.400 kr. styrkur yrði veittur á fjárlögum ársins 1892–1893. Átti hann að
greiða fyrir menntun kennara í skóla Mikkelsens er gæti veitt hinum íslenska skóla
forstöðu og miðlað þekkingu til verðandi kennara ásamt því að kaupa verkfæri og
áhöld handa 30 námsmönnum (Frumvarp til fjárlaga, 1891).
Miklar umræður spunnust um tillögu fjárlaganefndar. Ekki voru allir þingmenn
á einu máli um nauðsyn skólaiðnaðar fyrir alþýðumenntun og einkenndist um-
ræðan af fáfræði um innihald hennar og gildi. Sumum þingmönnum fannst þó að
skólaiðnaðarkennslan gæti orðið til þess að kenna landsmönnum að bera virðingu
fyrir líkamlegri vinnu og að gera menn búhaga (Árni Jónsson, 1891; Benedikt
Sveinsson, 1891). Skólaiðnaðurinn gæti jafnframt skapað jafnvægi milli bóklegra og
verklegra áherslna í skólastarfi. Hún væri vel til þess fallin að kenna þjóðlegar iðnir
og ekki ætti að gera greinarmun á heimilisiðnaði og skólaiðnaði (Jón Jónsson, 1891).
Í áliti landshöfðingja kemur hins vegar fram að skólaiðnaðarkennsla sé mikilvæg af
heilbrigðisástæðum þar sem íslensk ungmenni fari á mis við þá líkamlegu æfingu
sem landvarnarskylda veiti í öðrum löndum. Mælti hann því með stofnsetningu sér-
staks skóla til að sinna kennslunni í Reykjavík (Athugasemdir við frumvarp,1891).
Flestum fannst þó mikilvægara að kenna aðrar námsgreinar en skólaiðnað í skólum
landsins og var tillagan felld í annarri umræðu þingsins um fjárlögin (Árni Jónsson,
1891; Ólafur Briem, 1891). Hins vegar virðist sem þingmenn hafi viljað fylgjast með
umræðu samtímans um þróun alþýðumenntunar í Skandinavíu (Páll Briem, 1891).
Á sama tíma sendi Jón Þórarinsson, sem þá var allt í senn, þingmaður, formaður
Hins íslenska kennarafélags og skólastjóri við Flensborgarskóla, beiðni til fjárlaga-
nefndar um 1600 kr. fjárstuðning til skólaiðnaðarkennslu í Flensborg fyrir almanaks-
árin 1892–1893. Beiðnin varð að viðbótartillögu fjárlaganefndar og var samþykkt sem
liður í nýjum fjárlögum. Veitt var fé til áhaldakaupa fyrir tíu nemendur, til viðgerða
á kennsluhúsnæði og fyrir laun kennara. Fjárlaganefndin réttlætti niðurstöðuna sem
stuðning við litla tilraun sem síðan mætti læra af (Arnljótur Ólafsson, 1891).
Á sömu fjárlögum var Flensborgarskóla veittur styrkur til kennarafræðslu fyrir
þrýsting frá Alþingi á landsstjórnina. Þann 1. febrúar 1892 gaf landshöfðinginn út
Reglugjörð fyrir kennarakennslu við alþýðu- og gagnfræðaskólann í Flensborg (nr.
9/1892). Í reglugerðinni var ákveðið að kennslan myndi hefjast 1. apríl ár hvert og
stæði til 14. maí. Auk þess skyldi veita nemendum í efri deild gagnfræðaskólans upp-
fræðslu í uppeldisfræði frá 1. október til 1. mars ár hvert (Guðni Jónsson, 1932).
Á árabilinu 1892–1895 voru síðan haldin nokkurra vikna kennaranámskeið
eftir skólalok á vorin við alþýðu- og gagnfræðaskólann í Flensborg. Fylgdi þeim
æfingakennsla í barnaskóla sem einnig starfaði í Flensborg. Ein af aðalkennslugrein-
um skólans var uppeldismiðaðar handmenntir, sem í reglugerð landshöfðingjans voru
var kölluð uppeldisiðnaður. Kennslugreinarnar voru uppeldisfræði, uppeldisiðnaður
(þ.e. slöjd) og teiknun og verklegar kennsluæfingar voru í kristindómi, náttúrufræði,
landafræði, reikningi, íslensku (lestri, stafsetningu o. s. frv.) og skrift (Guðni Jónsson,
1932, bls. 66).
Jón Þórarinsson lagði ríka áherslu á kennslu í uppeldismiðuðum handmenntum og
þótti hann ná furðu miklum árangri í kennslunni. Hafði hann sjálfur einnig sérstaka