Skessuhorn - 17.12.2014, Side 59

59MIÐVIKUDAGUR 17. DESEMBER 2014
Óskum félagsmönnum okkar, fjölskyldum þeirra
og Vestlendingum öllum
gleðilegra jóla og farsældar á nýju ári
S
K
E
S
S
U
H
O
R
N
2
0
1
3
og það sem íslenskt er. Þetta er ekk-
ert mikið flóknara en svo. Erlend-
ir ferðamenn eru ekki að heimsækja
Ísland til að borða þar sama mat og
þeir geta fengið í New York, París
eða Lundúnum, bara til að nefna
dæmi.“
Varðandi gestaganginn tiltekur
Ólína sumrin sem dæmi. Þá komi
skemmtiferðaskipin til Grundar-
fjarðar. „Ef allir hóparnir lenda sam-
an þá geta komið hingað 200 til 300
manns í einu. Húsið hér rúmar stóra
hópa, ef hér er vel raðað má hæglega
taka á móti 70 til 80 manns. Hing-
að komu alls 880 manns nú í október.
Það er gott miðað við árstíma.“
Góður andi – eða andar!
Ólína segir að það sé ákaflega góður
andi í Samkomuhúsinu. Fólk sem sé
næmt fyrir yfirskilvitlegum áhrifum
finni fyrir mikilli nærveru einhvers
sem venjulegt fólk sjái ekki í húsinu.
Sjálf segist hún aðspurð ekki vera
skyggn. „Maður verður þó var við
að hér opnast hurðir og svona. Það
heyrast merkileg hljóð. En þetta er
óskaplega notalegt hús sem fær fólk
til að líða vel. Bókasafn sveitarinnar
var hér til áratuga. Sjálf sanka ég að
mér öllum bókum sem ég kemst yfir
og fjalla á einhver hátt um Snæfells-
nes,“ segir Ólína. Við skoðum bóka-
hillur sem hylja heilan vegg. Þetta er
rétt. Lokkandi bókakilir segja okk-
ur að þarna sé mikill fróðleikur um
Nesið, mannlíf þess, sögu og nátt-
úru.
Gulir miðar stingast upp úr mörg-
um bókanna. Ólína segir þá vera eftir
sig. „Ég hef mikinn áhuga á alls konar
þjóðfræði og því sem snertir mann-
lífið. Ég stunda nú nám til BA-gráðu
í mannfræði frá Háskóla Íslands.
Prófritgerðin fjallar um byggðasafn-
ið í Norska húsinu í Stykkishólmi.
Ég er að skrifa hana núna og útskrif-
ast vonandi næsta vor.“
Fleira forvitnilegt er að sjá. „Ég er
með grammófón og vínylplötur. Við
höfum haldið plötukvöld hérna, svo-
kallaðar vínylmessur. Þá komum við
saman fólk héðan úr sveitinni og spil-
um tónlist eingöngu af slíkum hljóm-
plötum. Það hefur verið ákaflega vel
heppnað,“ segir Ólína og bætir við
að félagslíf í Staðarsveitinni og undir
Jökli sé ákaflega líflegt. „Það er við-
burður nánast á hverju kvöldi. Hér
er karlakór, kirkjukór að sjálfsögðu
og leshringur. Það má nefna að karl-
arnir eru mjög virkir og duglegir að
hittast. Samheldnin er mikil og vin-
skapur á milli fólks. Heimafólk kem-
ur oft hingað, bæði það sem býr hér
fast og líka fólkið úr sumarbústöðun-
um hér.“
Þórður frá Dagverðará er
með sinn stað
Þá komum við að vísinum að safninu
sem nefnt var hér að framan. Í sam-
komuhúsinu er lítið herbergi helgað
Þórði Halldórssyni lífskúnstner og
sagnaþul frá Dagverðará. Þar má sjá
ýmsa muni úr hans eigu auk málverka
og bóka sem hann samdi. Þórður á
Dagverðará var bróðir ömmu Ólínu í
föðurætt. „Ég þekkti Þórð vel. Hann
kom hér oft á Hellnar og Arnarstapa.
Ferðunum fækkaði hins vegar þeg-
ar ellin sótti á, sjónin fór að daprast
og hann gat ekki lengur ekið sjálf-
ur. Fram að því kom hann sínar föstu
ferðir, ekki síst til að sækja ölkeldu-
vatnið sem hann hafði mikla trú á.
Hann var sögumaður. Þegar fleiri
en einn voru að hlusta á hann þá fór
hann á flug. Þá breyttist hann í þenn-
an sagnaþul, var þá að segja sögur. Ef
maður var hins vegar einn með hon-
um þá varð hann bara Doddi frændi
og spjallaði um ýmislegt. Hann tók
af sér þessa grímu sagnaþulsins og
varð hann sjálfur. Hann var óskap-
lega hjálpsamur og velviljaður mað-
ur, átti enga afkomendur en það eru
margir sem minnast hans með mik-
illi hlýju.“
Ólína segir að tilurð þessa litla
safns um Þórð frænda hennar eigi
sér ákveðna forsögu. „Fyrir 100 ára
ártíð hans 2005 voru stofnuð sérstök
Hollvinasamtök Þórðar frá Dag-
verðará. Settar voru upp sýningar í
Malarrifsvita, Ólafsvík, Langaholti
og víðar með söguspjöldum. Þetta
endaði svo hér hjá mér. Kannski
vegna skyldleikans en líka þar sem ég
er hér á svæðinu, hef húsnæði undir
hlutina og áhugann. Ég tók að mér
að gæta þeirra muna sem tilheyrðu
Þórði bæði úr hans dánarbúi og svo
þess sem hefur rekið á fjörurnar. Það
er svo ætlunin að vera með fasta sýn-
ingu hérna í húsinu sem verður til-
einkuð Þórði. Ég er smám saman að
koma hlutunum hans fyrir hér.“
Síþenkjandi sagnamaður
Jarðneskum eigum Þórðar var hald-
ið til haga eftir að hann lést norður
á Akureyri 2003. Fæddur 1905 varð
hann háaldraður maður. „Hann bjó
í fjölda ára á Akureyri. Sambýliskona
hans var Margrét á Öxnafelli sem
bjó í mörg ár hér á Arnarstapa. Þau
kynntust hér og gerðust svona félagar
með samningi sín á milli um að þau
skyldu hjálpast að í gegnum lífið. Þau
voru ekki par heldur vinir og félagar
og bjuggu saman allt þar til Margrét
lést 1989. Hún var einn þekktasti sjá-
andi og miðill landsins á sínum tíma.
Hún var mjög sérstök eins og Þórð-
ur reyndar líka. Ég hugsa að hún hafi
þó séð meira heldur en hann. Hún sá
alla skapaða hluti. Doddi frændi var
öðruvísi. Hann var sagnamaðurinn,“
rifjar Ólína upp.
Þórður Halldórsson var að sögn
frænku hans í mörgu tilliti maður á
undan sinni samtíð. „Þórður hugs-
aði mikið um heilsufar og hann var
upptekinn af náttúrunni og náttúru-
vernd. Hann sá fyrir sér að hér yrði
komið upp eins konar heilsulind-
um undir Jökli. Doddi frændi hafði
mikla trú á ölkelduvatninu eins og
ég minntist á, og spáði mikið í mat-
aræði, var talsmaður þess að borða
mikið af fitu. Hann var alltaf mjög
heilsuhraustur og dó hreinlega úr
elli nær hundrað ára gamall. Þórð-
ur var mikill útivistarmaður og nátt-
úrubarn.“
Ólína segir að frændi hennar hafi
verið þenkjandi maður sem vissi sínu
viti. „Ég hef verið að glugga að-
eins í kistil sem hann lét eftir sig þar
sem eru sendibréf, skáldskapur og
fleira. Hann hafði ýmsar hugmynd-
ir. Hannaði meðal annars veiðarfæri
og spáði mikið í fiskveiðar. Þórður
var alltaf mikið á sjó framan af ævi,
þangað til hann lenti í slysi þar sem
hann var nærri drukknaður. Þá fór
hann í land. Upp frá því sennilega
ákveður hann að verða skáld, byrj-
ar að yrkja og sendir frá sér ljóða-
bók. Seinna komu fleiri bækur í
samvinnu við aðra. Einnig fór hann
að mála og hélt sýningar. Síðan var
hann alltaf þessi mikli sögumaður.
Á sínum tíma var kannski talað um
að hann væri svo lyginn en í dag sér
fólk að hann var gangandi sagnaþul-
ur. Hann sagði sögur sem hann bjó
til sjálfur, hann var að skemmta fólki
eins og gert hefur verið um aldir.“
Ný heimildakvikmynd
um Þórð
Ólína segir að skáldsaga Halldórs
Laxness, Kristnihald undir Jökli,
byggi mikið á sögum Þórðar. „Kilj-
an dvaldi á Hótel Búðum og fékk
Dodda til sín. Svo birtist þessi saga.
Mér skilst að Dodda hafi nú eitthvað
mislíkað eða orðið kannski hissa að
sjá það sem hann hafði sagt Nóbel-
skáldinu koma með eitthvað stílfærð-
um hætti í þessari bók. Síðar þegar
ráðist var í að gera kvikmynd upp úr
Brekkukotsannál þá var Dodda boð-
ið að leika eitt aðalhlutverkið sem
var afinn. Ég er með símskeyti þar
sem honum er boðið þetta hlutverk
en Doddi þáði það ekki.“
Minningin um Þórð Halldórsson
frá Dagverðará lifir þó með ýmsum
hætti. Á sínum tíma var gerð kvik-
mynd eftir Kristnihaldi undir Jökli.
Nú síðast hefur Kári G. Schram
kvikmyndagerðarmaður gert heim-
ildakvikmynd um Þórð sem frum-
sýnd var í nóvember síðastliðinn.
Hún ber heitið Jöklarinn. „Mér
finnst myndin fallega gerð,“ segir
Ólína að lokum þar sem hún minnist
Dodda frænda síns í Samkomuhús-
inu á Arnarstapa. mþh
Bókasafn Samkomuhússins er að stórum hluta helgað sögu Snæfellsness, mann-
lífi þess og náttúru. Sjálf hefur Ólína að læra mannfræði við Háskóla Íslands.
Ólína við kommóðu og ýmsa aðra muni úr eigu Þórðar frænda hennar sem alltaf
var kallaður Doddi af ættingjum.
Þórður Halldórsson frá Dagverðará
var mikill veiðimaður og náttúrubarn.
Knippi af lúðuönglum Þórðar sem
fundust í dyngju hans, eins og skrifað
stendur á miðanum.
Litakassi, penslar og málverk eftir Þórð.