Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2005, Side 192

W.J.T. MTTCHF.IT
hægt að jafiia „raunsæi“ einfaldlega saman við kunnuglega og viður-
kennda leið til að sýna hlutina heldur verður að skilja það sem sérstakt
verkefni eða viðfangsefni innan lýsingarhefðar, viðfangsefhi sem hefur
hugmyndafræðileg tengsl við ákveðna ffamsetningarhætti í bókmennt-
um, sögu og vísindum. Sama hversu kunnugleg hst kúbismans eða súr-
realismans er, þá mun hún aldrei „sýnast“ (eða það sem mikilvægar er),
teljast vera raunsæ, vegna þess að gildin á bak við þessar listhrevfingar
stangast á við gildi raunsæisins.33
Það að Goodman hafhar þ\rí að takast á við gildi af þessu tagi gerir
hann ef til vill blindan fyrir tilteknum atriðum en ég tel ekki að það leiði
til alvarlegra eða skaðlegra andmæla gegn kerfi hans. Það sem er mikil-
vægast við þær ströngu takmarkanir sem Goodman setur sér, það að
hann hafnar því að fást við hugmyndaffæðilegar spumingar í táknum-
fjöllun sinni, er að einmitt þetta hlutleysi skapar með þversagnakenndum
búi hann yfir þáttum sem virðist uppfylla skilyrðin um eðli framsetningarinnar í sér-
stökum skilningi Goodmans. Vasinn er höfundarlegt tákn í þeim skilningi að fram-
leiðslusaga hans og meðhöndlun fyrir notkun er lykilatriði; sem „ílát“ í bókstafleg-
um og myndhverfum skilningi hefur hann hliðræna þætti; og það sem skiptir mestu
máh er að notkun hans felur í sér kerfi þar sem mjög margir þættir hans skipta setn-
ingarfræðilegu eða merkingarfræðilegu máli, og þar með uppfyllir hann að ein-
hverju leyti skilyrðin um þéttleika og mettun, þó það sé að vísu ekld í sjónrænum
eða myndrænum skilningi.
33 Goodman hefur betrumbætt umfjöllun sína um raunsæi í „Reahsm, Relatitásm, and
Reality,11 Nev) Literaij History 14:2 (Winter, 1983), bls. 269-72, án þess að gera
grundvallarbreytingar á. Hann greinir á milh þriggja tegunda af raunsæi: (1) raun-
sæi sem „reiðir sig á kunnugleika; ... venjulegur, viðurkenndur framsetningarhátt-
ur;“ (2) raunsæi sem nær því að „jafngilda opinberun“, eins og uppgötvun fjam'dd-
arinnar og enduruppgötvun „málara á síðari hluta nítjándu aldar á austrænni
myndhefð"; og (3) „sýning á því raunverulega, andstætt ímynduðum verum“, þar
sem hið „raunverulega“ er ekki eitthvað sem er til sögulega séð heldur skálduð vera
(Harry Angstrom sem andstæða marshérans). [Harryr Angstrom er persóna í „Rabb-
it“ skáldsögum John Updike og marshérinn er brjálaði hérinn í brjálaða teboðinu í
Lísu í Undralandi eftir Lewis Carroh. Þýð.] Það er athyghsvert að fyrsta dæmi
Goodmans um „opinberandi“ raunsæi (uppgötvun fjarvíddar) er svipað og helsta
dæmi hans um hefðbundið eða viðurkennt raunsæi. Einu mótbárur mínar hér eru
að ýmsar opinberanir (fjarvíddin til dæmis) hafa sérstaka stöðu í menningunni sem
ekki er hægt að skýra einfaldlega með þeirri staðreynd að „venjan verður leiðin-
gjöm“ (269), sem fær okkur til að leita að „ferskum og kröftugum“ og nýjum fram-
semingarháttum. Spurningunni um af hverju venjan verður leiðingjöm og af hverju
nýr, byltingarkenndur háttur fær svo fljótt stöðu þess sem er viðurkennt í allri sögu
og menningu, er ekki hægt að svara út frá kunnugleika eða nýjung, heldur hlýtur að
snerta atriði eins og gildi, áhuga og vald.
190