Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2006, Page 49

BLEKKING OG MINNI
neyslu, glæpum og fangelsisvist, en verkið reyndist svo meira og minna
uppsptmi.22 Markaðsaðstæður og viðtökur virðast beinlínis kalla á blekk-
ingar af þessu tagi. I öðrum tilvikum má sjá pólitískar ástæðtu liggja að
baki, til dæmis í þeim tilvikum þegar höfnndar ýkja þátt sinn í ákveðnum
atburðum. Rigoberta Menchú, sem hlaut friðarverðlaun Nóbels 1992, er
sökuð um einmitt þetta þegar hún segist hafa verið viðstödd ákveðna
atburði, eða þeir hafi hent fólk sem hún þekkir, í viðtalsbókinni Me llamo
Rigoberta Menchúy asíme nació la conáencia (1982), þar sem hún lýsir hlut-
skipti indíána í Guatemala.23 Þeir sem komu henni til vamar bentu á að
hún væri að skrifa sig inn í hefð hins suður-ameríska testimonio sem væri
póhtískt tæki fremur en sannferðug frásögn.24 Allar þessar ýkjur, blekk-
ingar eða falsanir miði að því að ná einhvers konar trúverðugleika, sem
sjálfsævisöguleg skrif gera einmitt tilkall til.
Bruno Dösseker er minningaþjófur - það virðist ekki vera vafi á því.
En hvemig tengist þetta þeim textum sem kenndir eru við „post-
memory“, þ.e.a.s. texta sem byggjast ekki á minningum höfundarins,
heldur minningum kynslóðarinnar á undan - má ekki einmitt í þeim
textum sjá hræðslu við „minningaþjófiiað“?
Marianne Hhrsch hefur skilgreint hugtakið „postmemory“ þannig að
það einkenni reynslu þeirra sem ólust upp í skugga ífásagna af atburðum
sem áttu sér stað áður en þeir fæddust, og þeirra eigin sögur séu máðar
út af sögum fýrri kynslóðar sem er mótuð af skelfilegum atburðum sem
ekki er hægt að skilja eða endurskapa.25 Fjölmargir af afkomendum
þeirra sem komust af í helförinni hafa skapað verk og texta sem tengja má
við þetta hugtak; nægir þar að nefua fræga myndasögu Arts Spiegelmans,
Maus (1973/1986), bók Lisu Appignanesi, Losing the Dead (1999), og þá
22 Verkið kom út á íslensku í þýðingn Ivars Bjarklind, Mölbrotinn, Reykjavík: Sögur,
2006. Fjölmörg fleiri dæmi mætti nefna, svo sem Uppvöxt Litla-Trés, sem segir frá
æsku höfundar meðal indíána. Fljótlega eftir að bókin kom út kom í Ijós að höf-
undurinn hafði alls ekki ahst upp hjá indíánum, bar annað nafn og hafði verið með-
limur í Ku Klux Klan (Forrest Carter, Uppvöxtnr Litla-Trés, þýð. Gyrðir EKasson,
Reykjavík: Mál og menning, 1999). Gyrðir Eh'asson bendir réttilega á í eftirmála að
verkinu að efasemdir af þessu tagi grafi ekki endilega undan gæðum verka.
23 Sjá Elizabeth Burgos-Debray, I, Rigoberta Menchú: an Indian Woman in Guatemala,
þýð. Ann Wright, London: Verso, 1984.
24 Sjá t.d. Linda Marie Brooks, „Testimonio’s Poetics of Performance", Comparative
Literature Studies, 42:2, 2005, bls. 181-222.
25 Marianne Hirsch, Family Frames: Photography, Narrative, and Postmemory, Cam-
bridge, Massachussetts: Harvard University Press, 1997, bls. 22.
47