Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2006, Page 93

TÓMIÐ OG TILVERAN
bannaða viðfang af sama kyni, sem við höfum innhverft og samsamað
okkur við, býr í okkur öllum, hlýtur það að tvöfalda allt fýrirfram gefið
og fýrirskipað, gagnkynhneigt kynferði. Undir hinu tilskipaða kerfi ligg-
ur annað, falið, ólöglegt kerfi eða reynsla sem grefur undan hixmi. Og
þar sem tvöföldun og misræmi eru á ferðinni verða til forsendur íróníu
og háðsádeilu. Þetta afmiðjar sjálfsveruna strax í upphafi, klýfur hana, og
splundrar þannig þeirri miðju sem á að hýsa skömmina og sektina sem á
að halda henni niðri. I því sem Butler kallar „hýrt þunglyndi“ (gay melan-
cholia) gera menn kyngervið sýnilegt eða búa til úr því gjörning sem
afneitar afneituninni og slíkt þunglyndi getur búið yfir mikilli reiði sem
hægt er að virkja á pólitískan hátt. Þetta hefur til dæmis komið í ljós í
mótmælum homma og lesbía gegn því hvernig hið opinbera reynir að
fela dauðsföll afvöldum alnæmis. Allir eiga að geta syrgt ástvini sína fyrir
opnum tjöldum, menn vilja gera sorgina vegna þessara fórnarlamba opin-
bera og pólitíska eins og hinna. Samkynhneigðir vilja ekki að komið sé
fram við alnæmissjúka eins og óhreinu börnin hennar Evu svo að gripið
sé til myndhverfinga.21 Susan Sontag segir að orðræðan um alnæmi ein-
kennist af myndhverfingum. Annars vegar taki hún upp eldri syndar- og
sektarmyndhverfingar sárasóttarinnar og hins vegar innrásar- og hern-
aðarmyndmál sem hafi verið ríkjandi í umræðunni um krabbamein. Menn
verða skyndilega fýrir árás eða irrnrás sjúkdómsins sem reynir að leggja
þá undir sig en menn berjast við hann, heyja langvarandi stríð og vinna
eða tapa.22 Aristóteles skilgreinir myndhverfinguna m.a. þannig: ,JVIynd-
hverfing nefnir fýrirbærið en nafnið vísar til annars fýrirbæris.“23 Þetta
er hliðstætt því sem gerist þegar ríkjandi orðræða kennir sjúklingnum
sjálfum um sjúkdóm hans, fordæmir líkama hans og notar fordómana
sem rök til að vísa samfélagslegri ábyrgð frá. Þetta gagnrýnir
Susan Sontag og segir að umræðan um alnæmi virðist hafa kallað á alla
þá siðferðilegu fordæmingu og pólitíska ofsóknaræði sem hægt sé að
21 Þessi myndhverfing sækir táknræna merkingu tdl sögunnar af því þegar Guð
heimsótti Adam og Evu án þess að gera boð á undan sér. Eva náði ekki að þvo þeim
öllum og faldi þau óþvegnu af því að hún skammaðist sín fyrir þau. Guð spurði
hvort bömin væru öll og þegar Eva játaði því refsaði hann henni fyrir ósannindin
með því að mæla svo um að bömin óhreinu yrðu huldufólk á jörðinni, öllum falin.
22 Um þetta þallar Guðrún Lára Pétursdóttir m.a. í grein sinni Myndir meina: Um
læknavísindi, sjúkdóma og myndhvörf', Ritið 2/2006, bls. 33-55.
23 Susan Sontag, Aids and itsMetaphors, London: Penguin Books, 1988, bls. 5.
91