Þjóðlíf - 01.07.1990, Qupperneq 23

OTRYGGUR KAUPMATTUR
VARANLEGAR KJARABÆTUR
SJAVARUTVEGI
MINNIOG
HAGKVÆMARI
FLOTI
Margir telja að stjórnvöld og atvinnu-
rekendur hafi verið alltof djörf í verð-
hækkunum að undanförnu. Þó ekki sé um
miklar verðhækkanir að ræða, hafi þær
haft áhrif á neikvæðan hátt. Sama sé hvort
kóka kóla eða áfengi sé hækkað, hækkanir
hafi sömu áhrif. Að undanförnu hefur því
gætt töluverðs titrings meðal hagsmuna-
aðila og stjórnkerfis vegna óvissu um
framhaldið.
Hið óvenjulega við þessa stöðu er þó
það, að forsendur fyrir hugsanlegum
ágreiningi og átökum um efnahagsþróun
eru af annarri stærðargráðu en íslendingar
hafa áður kynnst þegar farið er að ræða
efnahagsráðstafanir stjórnvalda. Verð-
bólgan er langt innan við 10% og
verðlagsbreytingarnar innan marka sem
landsmenn hafa ekki séð áður í marga ára-
tugi.
í þessu sambandi má ekki vanmeta fé-
lagssálfræðilegan þátt efnahagsþróunar.
Stemmningar úr atvinnu og efnahagslífi
hafa oft víðtækar afleiðingar. í því ljósi
hafa margir skoðað hugmyndir ættaðar frá
LÍÚ, um að hugsanlegt væri að auka kvóta
um allt að 100 þúsund tonn á næsta ári. Að
mati ýmissa sérfræðinga eru hugmyndir í
þessa veru fásinna af mörgum ástæðum.
Nær væri að reyna að halda svipuðu afla-
magni og affarasælast í bráð og lengd, eins
og Halldór Asgrímsson sjávarútvegsráð-
herra hefur undirstrikað.
ang flestir sérfræðingar í efnahags-
málum og sjávarútvegi eru þeirrar
skoðunar að einhvers konar veiðigjald sé
óhjákvæmilegt. Það sé aðeins tímaspurs-
mál hvenær það komi inn á fullu. Og í
samhengi við efnahagsbatann og mögu-
leika til að koma í veg fyrir þenslu hefur sú
kenning verið sett fram, að batnandi af-
koma í sjávarútvegi skili hærri greiðslum
til ríkissjóðs í skatta og gjöld. Og ef veiði-
gjaldið kæmi til viðbótar þá væri hægt að
nota auknar tekjur ríkisins til að lækka
virðisaukaskatt og þannig koma á varan-
legri kjarabót til almennings í landinu.
Það sé t.d. mun öruggari leið en gengis-
hækkun til að tryggja að batinn skili sér til
sem flestra. (Sjá skýringarmynd 4)
— Ég er fylgjandi veiðigjaldi, en eftir
Skýringarmynd 4
Framtíðarsýn með og án veiðigjalds.
samþykkt laga á alþingi í vor eru engar
pólitískar forsendur fyrir því næstu tvö
árin, sagði Már Guðmundsson hagfræð-
ingur. En á hinn bóginn telur hann rétt og
sjálfsagt að koma því á í áföngum á næstu
árum. Um þessar mundir er verið að und-
irbúa margvíslegar ráðstafanir til breyt-
inga á skattakerfmu á næstu misserum og
árum — til aðlögunar því skattakerfi sem
er við lýði í Evrópu. Það þýðir í stórum
dráttum hækkun á beinum sköttum og
lækkun á óbeinum. Jafnframt að jaðar-
skattar á fyrirtæki lækki, en að skattlagn-
ing fjármagnstekna verði tekin upp svipað
og í nágrannalöndunum. í þessu sam-
hengi bæri að stefna á lækkun virðisauka-
skattsins, sem er ein hæsta skattprósenta
af þessum toga í heimi. „Við eigum að gera
eins og Magga Thatcher í Bretlandi, þ.e.
að reka ríkissjóð með tekjuafgangi áður en
farið er að huga að skattalækkunum", seg-
ir Már Guðmundsson efnahagsráðgjafi
fjármálaráðherra.
Á það hefur verið bent að genginu hafi
verið stjórnað með tilliti til afkomu sjávar-
útvegs hverju sinni. Að mörgu leyti hefur
gengið verið notað sem eitt helsta stjórn-
tæki í efnahagsmálum íslendinga (sjá
skýringarmynd 2). Að mati sérfræðinga
eru möguleikar á að sníða af helstu agnúa á
sveiflukenndu efnahagslífi m.a. með
veiðigjaldinu eða -leigu, eftir því sem
menn vilja kalla (sjá skýringarmynd 3). Ef
menn vilja tryggja varanlegan árangur í
efnahagslífi er óhjákvæmilegt að horfa til
tillagna um veiðigjald að mati sérfræð-
inganna.
0
Skýringarmynd 2
Vísitölurraungengis ogafkoma ísjávarútvegi liðins árs. Myndin sýnirmjög skýrt að gengið hefur
öðru fremur verið skráð með tilliti til afkomu í sjávarútvegi. Tölurnar á lóðrétta ásnum sýna
afkomu í sjávarútvegi án tillits til fjármagnskostnaðar. Raungengið ermæltá öðrum kvarða en
afkoman og því er ekki eðlilegt að bera stærðina á sveiflunum á línuritinu saman.
ÞJÓÐLÍF 23