Læknablaðið : fylgirit - 01.12.2004, Side 26

AGRIP ERINDA / XII. VISINDARAÐSTEFNA Hl
'Tilraunastöð HI í meinafræði að Keldum, 2embætti yfirdýralæknis, 3Cana-
dian Food Inspection Agency, Ottawa, Ontario, Kanada, 4USDA-ARS,
Russell Research Center, Athens, Georgia, USA
valaf@hi.is
Inngangur: Campylobacter smit af innlendum uppruna var frekar
sjaldgæft í mönnum hérlendis þar til upp kom faraldur 1998-2000
sem rakinn var til neyslu á ferskum kjúklingum. í framhaldi af
þeim faraldri varö Campylobacter eftirlit hluti af reglubundnu
eftirliti í alifuglaframleiðslu.
Arið 2001 var hleypt af stokkunum samstarfsverkefni „Scour-
ces and Risk Factors for Campylobacter in Poultry and Impact
on Human Disease in a Closed Systern". Tekin hafa verið sýni
á mismunandi stigum kjúklingaeldis til að reyna að rekja Cam-
pylobacter smit í kjúklingum og koma auga á helstu smitleiðir. Hér
verður lýst þeim hluta sem snýr að athugun á því hvort „lóðrétt
smit“ (vertical transmission) geti átt sér stað í kjúklingaeldi, það
er hvort smit geti borist frá foreldri til afkvæmis í gegnum egg.
Efniviður og aðferðir: A tímabilinu júní 2001 til júní 2003 voru
tekin sýni úr forfeðrahópum í Svíþjóð (í tengslum við innflutning
á frjóvguðum eggjum), úr foreldrafuglum sex vikum eftir klak og
úr sömu hópum 19 vikna gömlum. Við ræktun á Campylobacter
voru notaðar hefðbundin NMKL aðferð og Campy-Cefex aðferð.
Niðurstöðiir: Campylobacter ræktaðisl úr helmingi forfeðrahópa
í Svíþjóð á sama tíma og sýni úr sex vikna foreldrafuglum í sóttkví
voru öll neikvæð. Þegar sömu hópar foreldrafugla voru svo próf-
aðir aftur 19 vikna gamlir voru um 70% hópanna orðnir jákvæðir.
Ekki fannst samræmi á milli Campylobacter stofna sem einangr-
uðust úr forfeðrahópum og stofna sem fundust í foreldrafuglum
við 19 vikna aldur.
Alyktanir: Okkar niðurstöður sýna að þótt egg komi til landsins
úr fuglum sem smitaðir eru af Campylobacter þá finnst bakterían
ekki í afkvæmum þessara fugla eftir klak. Þegar Campylobacter
ræktast síðan úr afkvæmunum þegar þau eldast er það vegna ytri
aðstæðna, það er umhverfis og umgengni, en ekki vegna smits frá
foreldrum.
E 07 Þrek 9 og 15 ára barna og tengsl þess við holdafar og
hreyfingu
Sigurbjörn A. Arngrimsson', Þórarinn Sveinsson2, Erlingur Jóhannsson1
'Iþróttafræðasetur Kennaraháskóla Islands, 2rannsóknastofa f hreyfivísind-
um HÍ
sarngrim@khi.is
Inngangur: Ofþyngd og offita barna er vaxandi vandamál hér á
landi eins og í öllum nágrannalöndum okkar. Lítil hreyfing er
talin ein af orsökum aukinnar líkamsþyngdar og hefur einnig áhrif
á þrek barnanna. Þetta leiðir lil vítahrings þar sem lítil hreyfing,
lítið þrek og aukin þyngd stuðla hvert að öðru. Markmiðið með
þessari rannsókn er að meta þrek barna og kanna tengsl þess við
hreyfingu og holdafar.
Efniviður og aðferðir: Af 1323 níu og 15 ára börnum í 18 grunn-
skólum víðsvegar á íslandi tóku 935 þátt (71%). Holdafar barn-
anna var kannað með því að mæla líkamsþyngdarstuðul (n=932),
þykkt húðfellinga (n=931) og ummál (n=930). Hreyfing var mæld
með hröðunarmælum (n=388) sem bornir voru við hægri mjöðm
í fjóra virka daga og tvo helgardaga. Þrek (W/kg) barnanna var
mælt með stöðluðu þrekpófi á þrekhjóli (n=465).
Niðurstöður: Drengir eru þrekmeiri en stúlkur og 15 ára drengir
hafa meira þrek en 9 ára drengir en enginn munur er á stúlk-
unum. Fylgni á milli þreks og hreyfingar í öllu úrtakinu er mest
við heildarhreyfingu (r=0,22) og heildartíma við ákefð >6 MET
(r=0,19). Engin tengsl eru á milli þreks og hreyfingar hjá 9 ára
börnum en hjá 15 ára börnum er fylgnin mest við heildartíma í
hreyfingu við ákefð >9 MET (r=0,30, stúlkur) og við heildartíma
af ákefð >3 MET (r=0,39, drengir). Fylgni á milli húðfitu og þreks
var góð í úrtakinu öllu (r=-0,63) sem og innan aldurshópa (r=-
0,54 til -0,68) en veikari tengsl voru við aðrar holdafarsbreytur
(r=-0,27 til -0,35).
Alyktanir: Hreyfing hefur áhrif á þrek hjá 15 ára börnum en ekki
9 ára. Vegna minni hreyfingar 15 ára stúlkna þarf ákefðin að vera
meiri til að hafa áhrif á þrek heldur en hjá karlkyns jafnöldrum
þeirra. Því feitari sem börnin eru því þrekminni eru þau og sterkt
samband á milli þreks og holdafars undirstrikar samspil þessara
þátta og heilsufars.
E 08 Prader-Willi heilkenni á íslandi
Snjólaug Sveinsdóttir1, Stefán Hreiðarsson2, Árni V. Þórsson1-1
'Barnaspítala Hringsins, 2Greiningar-og ráðgjafarstöð rfkisins, 3læknadeild
HÍ
arniv@landspitali.is
Inngangur: Prader-Willi heilkenni (Prader-Willi syndrome, PWS)
einkennist af vanþrifum, slappleika og slakri vöðvaspennnu í
frumbernsku, en eftir tveggja ára aldur kemur venjulega fram
óstöðvandi matarfíkn með offitu sem oft verður sjúklingum að
aldurtila á þrítugsaldri. Einstaklingar með Prader-Willi heil-
kenni eru að jafnaði þroskaskertir með sérstök hegðunarfrávik.
Vanstarfsemi undirstúku (hypthalamus) skýrir marga þætti heil-
kennisins en sýnt hefur verið fram á að einstaklingar með PWS
hafa byggingargalla í undirstúku. Ein afleiðing þess er röskun á
framleiðslu vaxtarhormóns og kynhormóna.
Markmið rannsóknarinnar var að staðfesta nýgengi PWS á
íslandi og að kanna afdrif þeirra einstaklinga sem hafa greinst
með PWS.
Efniviður og aðferðir: Að fengnum tilskildum leyfum voru
sjúkraskrár frá tímabilinu 1976-2000 kannaðar frá barnadeildum
sjúkrahúsanna í Reykjavík og barnadeild Fjórðungssjúkrahússins
á Akureyri. Upplýsingar fengust einnig frá ungbarnaeftirliti og
Greiningar- og ráðgjafarstöð ríkisins. Tölur um fæðingafjölda
fengust frá Hagstofunni.
Niðurstöður: Á 25 ára tímabili 01.01.1976-31.12.2000 greindust
átta börn með PWS, þrjár stúlkur og fimm drengir. í öllum tilfell-
um var orsök staðfest erfðafræðilega. Sex einstaklingar voru með
brottfall á litningi 15 del(15ql l-ql3) en tveir voru með tvístæðu
litnings frá móður. Miðað við fæðingar lifandi barna er nýgengi
PWS á tímabilinu 1:13.500.
Sjö barnanna þurftu meðferð og mislanga dvöl á vökudeild
vegna næringarvandamála. Við þriggja ára aldur var komið
fram verulegt misræmi á milli hæðar og þyngdar hjá öllum
börnunum. Meðal SDS (standard deviation score) þyngdar var
26 Læknabladið/fylgirit 50 2004/90