Læknablaðið : fylgirit - 01.12.2004, Page 92

ÁGRIP VEGGSPJALDA / XII. VlSINDARÁÐSTEFNA HÍ
mennum, 224 piltum og 1181 stúlku. Ólík afstaða kynjanna var
skoðuð með Mann-Whitney prófi og var lógistísk fjölbreytuað-
hvarfsgreining notuð til að skýra notkun getnaðarvarna.
Niðurstöður: Stúlkur voru almennt jákvæðari gagnvart notkun
getnaðarvarna en piltar og síður tilbúnar til að taka áhættu. í>ær
áttu fremur vini sem höfðu jákvæða afstöðu til notkunar getn-
aðarvarna og foreldra sem veittu þeim stuðning. Bæði kynin
voru líklegri að nota getnaðarvarnir ef þau gerðu sér grein fyrir
alvarleika þungunar og höfðu þá afstöðu að auðvelt væri að gera
áætlun um notkun getnaðarvarna. Stúlkur voru líklegri til að nota
getnaðarvarnir ef þær voru eldri þegar þær hófu kynlíf (OR 5,42;
95% CI 3,01-9,78), voru á föstu (OR 2,28; 95% C1 1,58-3,30),
töldu kynheilbrigðisþjónustuna góða (OR 1,62; 95% CI 1,12-
2,36), trúöu ekki á að taka áhættu (OR 8,73; 95% C1 3,66-20,79)
og foreldrum þeirra var kunnugt um notkunina (OR 2,17; 95%
CI 1,09-4,30).
Ályktanir: Neikvæðari afstaða pilta til notkunar getnaðarvarna
og minni stuðningur eru þættir sem huga þarf að í forvarnarstarfi
þeirra. Kynlífsreynsla stúlkna á ungum aldri er áhættuþáttur
varðandi notkun getnaðarvarna. Skoða þarf nánar áhrifaþætti
meðal pilta.
V 59 Notkun getnaðarvarna meðal kvenna fyrir og eftir
fóstureyðingu
Sóley S. BenderUJ, ReynirT. Geirsson2-1
'Hjúkrunarfræöideild HÍ, 2læknadeild HÍ, ’kvennasvið LSH
ssb@hUs
Inngungur: Rannsóknir á upplýsingum úr umsóknunt um fóst-
ureyðingu hafa sýnt að meirihluti (56-68%) íslenskra kvenna sem
sótti um fóstureyðingu á tímabilinu 1976-1996 notaði ekki getn-
aðarvarnir þegar getnaður varð. Tilgangur þessarar rannsóknar
var að taka viðtöl við konur sem sækja um fóstureyðingu, fyrir
og eftir aðgerð, og bera notkun getnaðarvarna meðal unglings-
stúlkna saman við konur í eldri aldurshópum.
Efniviður og aðferðir: Af 210 konum í rannsóknarúrtaki tóku 202
þátl og var 148 fylgt eftir að aðgerð lokinni. Viðtal fyrir aðgerð fór
fram á kvennadeild Landspítala nokkrum dögum fyrir aðgerð en
hið síðara var símleiðis um 4-6 mánuðum síðar. Sérstakur spurn-
ingalisti var þróaður fyrir rannsóknina. Konum var skipt í aldurs-
hópana 14-19, 20-24 og 25-43 ára og skoðað hver væri hlutfallsleg
notkun getnaðarvarna fyrir aðgerð, við getnað og eftir aðgerð.
Niðurstöður: Alls voru 46% yngri en 20 ára. Langflestar (85%)
voru búsettar á Reykjavíkursvæðinu. Stúlkur yngri en 20 ára
höfðu ólíka notkun getnaðarvarna almennt og þegar getnaður
varð, í samanburði við eldri konur. Þær höfðu almennt sjaldnar
notað öruggar getnaðarvarnir og þegar getnaður varð. Hærra
hlutfall kvenna í öllum aldurshópum notuðu öruggar getnaðar-
varnir 4-6 mánuðum eftir fóstureyðingu heldur en fyrir aðgerð.
Ályktanir: Getnaðarvarnanotkun kvenna undir tvítugu var slæ-
legri fyrir og við getnað. Unglingsstúlkur geta átt erfiðara nteð
að nálgast öruggar getnaðarvarnir heldur en eldri konur. Eftir
fóstureyðingu batnaði notkun getnaðarvarna verulega. Lengri
eftirfylgni þarf til að fá heildstæðari mynd af getnaðarvarnanotk-
un eftir fóstureyðingu.
V 60 Með barn á brjósti. Áhrifaþættir á gang brjóstagjafa
og þá tfmalengd sem börn eru höfð á brjósti
Hildur Slj>uröurdóttir
Hjúkrunarfræðideild HÍ
hildusig@hUs
Inngungur: Samkvæmt nýjustu stefnu alþjóðaheilbrigðisstofnun-
ar (WHO) er lögð áhersla á að börn séu höfð eingöngu á brjósti í
sex mánuði og lengur með annarri fæðu. Nýlegar íslenskar rann-
sóknir gefa til kynna að við getum bætt okkur hvað þetta varðar.
Tilgangur rannsóknarinnar er forprófun á spurningalistum sem
ætlað er að mæla áhrifaþætti á þá tímalengd sem börn eru höfð
á brjósti.
Efniviöur og aðferðir: Valið var kerfisbundið tilviljunarúrtak 140
kvenna er fæddu á tímabilinu janúar-febrúar 2003 á Landspítala.
Gagnasöfnun með spurningalistum fór frarn í tveimur hlutum,
1-2 mánuðum eftir fæðingu og um ári síðar. Fyrri spurninga-
listinn innihélt spurningar um bakgrunn, árangur og reynslu af
brjóstagjöf, viðhorf til þjónustu, sjálfsálitakvarða Rosenbergs og
einnig var prófuð íslensk útgáfa af sjálfsöryggiskvarða tengdum
brjóstagjöf. Seinni spurningalistinn mældi meðal annars reynslu
af brjóstagjöf, viðhorf til þjónustu og upplýsingar um tímalengd
þá sent börn voru höfð á brjósli.
Niðurstöður og úlyktanir: Svarhlutfall í fyrri hluta rannsóknar-
innar var 60% (n=84) og 63% (n=53%) í seinni hlutanum. BSES
kvarðinn reyndist áreiðanlegur með Cronbachs alpha 0,91.
Þáttagreining sýndi einnig sterka innbyrðis fylgni á milli breytna
sem hlóðu hátt á einn þátt og því notast við meðalskor í úrvinnslu
gagna. Niðurstöður rannsóknarinnar samræmdust fyrri rann-
sóknunt. Eftirfarandi þættir sýndu jákvæða fylgni við þá tíma-
lengd sem börn voru höfð á brjósti: sjálfsöryggi við brjóstagjöf
(BSES) (P<0,01); áætluð tímalengd brjóstagjafa sem konan setur
sér á meðgöngu (P<0,01); konan segir brjóstagjöfina vera ánægju-
lega (P<0,01), og árangursríka reynslu (P<0,01) og að konan
segist trúa á mikilvægi brjóstagjafar (P<0,01). Þættir sern höfðu
neikvæða fylgni við tímalengd brjóstagjafa voru: vandamál/erfið-
leikar við brjóstagjöf (P<0,05), ónóg mjólkurmyndun (P<0,05) og
aldur barns þegar það byrjar að fá ábót við brjóstagjöf.
Með smávægilegum formbreytingum eru spurningalistarnir
taldir áreiðanleg mælitæki til frekari rannsókna á þáttum sem
áhrif hafa á gang og tímalengd brjóstagjafa.
V 61 Streita (starfi og heilbrigðistengd hegðun starfsfólks
sem annast fólk með krabbamein
Birnu G. Flygi'iirin|>
Hjúkrunarfræðideild HÍ
bgf@hi.is
Inngangur: Streita í starfi hefur hlotið aukna athygli rannsakenda
þar sem rannsóknir leiða í ljós neikvæð áhrif hennar á vellíðan
og heilsu starfstólks. Umönnun sjúklinga með krabbamein hefur
verið tengd ákveðnum streituþáttum.
Tilgangur rannsóknarinnar var að kanna: 1) Hvaða þættir
valda streitu í starfi, 2) hvort hjúkrunarfræðingar finni fyrir
92 Læknabladið/fyloirit 50 2004/90