Tímarit Máls og menningar - 01.07.1946, Side 5

RITSTJÓRNARGREINAR
115
Nýsköpun mcnningarmála
(Sú nýsköpun atvinnulífsins sem er meginverkefni þeirrar ríkisstjórnar sem
nú situr mun móta fjárliagslega þróun vora um ókomin ár. Fjárhagsleg vel-
megun er undirstaða þess að vér getum lifað sjálfstæðu menningarlífi á landi
voru. En fjárhagsleg velmegun er ekkert lokamarkmið, heldur tæki til aukins
þroska og menningar. Þjóð vor verður að engu merkari þótt hún eigi fullkom-
in tæki til að draga fisk úr sjó, stunda landbúnað og iðnað, ef hún eykur ekki
að sama skapi menningu sína og sýnir á því sviði afköst sem veita henni til-
verurétt í hópi siðaðra þjóða. En þegar gengið var til núverandi stjórnarsam-
vinnu gleymdist nvsköpun menningarmála, um hana voru engir samningar
gerðir, hún er ennþá háð dugnaði einstakra áhugamanna. Þó mun það mála
sannast að skipulögð áætlun menningarmála er alger nauðsyn fyrir litla þjóð.
Tækni nútímans gerir menningaráhrif stórþjóða sífellt víðtækari og hættu-
legri fyrir sntáþjóðir, yfir þeim vofir sú hætta að umhverfið gleypi þær og af-
mái. Ef vér ætlum oss að lifa sjálfstæðu menningarlífi verður ríkið að hefjast
handa um að skipuleggja menningarmál vor á öllum sviðum. Vér höfum ekki
efni á að láta þau vera neinum tilviljunum háð. Einmitt nú ætti oss að vera
þetta ljóst, þegar komig hefur fram að til er flokkur rnanna hér á landi sem
vitandi vits stefnir að þvf að ofurselja þjóð vora hinu bandaríska stórveldi og
ríða þannig menningu vorri þann endahnút sem aldrei mun rakna.
Á stríðsárunum störfuðu flokkar norskra vísindamanna og menntamanna að
því að gera áætlanir unt nýsköpun Noregs að stríði loknu. M. a. gerði 10
nianna nefnd tillögur um högun menningarmála. Skýrsla hefur nú verið birt
um störf nefndarinnar, og fer hér á eftir bréf nefndarinnar til norsku stjórnar-
innar og stutt frásögn um tillögur hennar. Þessar tillögur eru mjög athyglis-
verðar fyrir oss íslendinga og mættu vel verða oss til fyrirmyndar, ef vér berum
gæfu til að feta sörnu braut og frændur vorir í austri.
M. K.)
Á árunum fyrir þessa heimsstyrjöld mótaðist menningarstarf vort af alþýðu-
fræðslu. Áherzla var lögð á það að dreifa menningunni til sem flestra. Þessi
viðleitni til að veita öllum hlutdeild í menningarverðmætunum var í samræmi
við þær þjóðfélagsskoðanir sem þá voru ríkjandi.
En um leið og athyglinni var beint einhliða að menningardreifingunni, hættu
menn að bera skyn á það hverju dreifa ætti. Hin litla þjóð vor lenti ásamt öðr-
um þjóðum heims í menningarkreppu, sem átti rætur að rekja langt aftur í
síðustu öld. Hin forna samræma menningarheild hafði rofnað. Djúptækar
þjóðfélagsraskanir skópu stórum hópum manna von, trú og lífvænleg kjör. En
hinir þjóðfélagslegu sigrar höfðu í för með sér að ýms andleg verðmæti urðu
afstæð. Sjálfsögð hugtök eins og gott og vont, rétt og rangt, fagurt og ljótt
glötuðu eingildi sínu. Einstaklingar, hópar og stéttir gáfu þessum hugtökum