Tímarit Máls og menningar - 01.07.1946, Blaðsíða 22

132
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
hafi ort kvæðabrotin. Að þessu verður vikið nánar framan við hvert
brot. Mestur ágreiningurinn er sá að Fagurskinna telur I og II vera
brot úr mismunandi kvæðum eftir tvö skáld, I eftir Hornklofa, II
eftir Þjóðólf úr Hvini; en Snorri eignar í Heimskringlu Hornklofa
hvorttveggja. Það er hins vegar sérstakrar eftirtektar vert að í Eddu
sinni eignar Snorri Þjóðólfi vísur úr II og fylgir þannig Fagur-
skinnu. Nú er almennt talið að Snorra Edda muni eldri en Heims-
kringla. Þá virðist augljóst að Snorri hefur séð sig um hönd. Hann
hefur hafnað þeirri skoðun að hér væri um tvö kvæði tveggja skálda
að ræða, líklega af því að honum hafa þótt brotin svo áþekk að
hvorttveggja gæti vel verið úr sama kvæði. Síðari menn hafa trúað
Snorra betur en Fagurskinnu. Sumir hafa að vísu ætlað að kvæðin
væru tvö, annað um hirðsiðu, hitt um Hafursfjarðaroarrustu, en
eignuð Hornklofa bæði. Aðrir hafa haldið að kvæðið hafi aldrei
verið nema eitt og ort af Hornklofa.
Það sem helzt þætti benda til að kvæðin væru tvö er auðvitað
framar öllu vitni Fagurskinnu (og Snorra Eddu), en í annan stað
það að brotin benda ekki til sama aldurskeiðs: II virðist ort að orr-
ustunni nýafstaðinni, I gerir ráð fyrir hirð þar sem venjur hafi náð
festu. Rök hinnar skoðunarinnar, að hvorttveggja sé úr einni heild,
eru helzt þessi: Fremst í I kveðst skáldið munu tala um odda íþrótt-
ir Haralds konungs, og á það vel við ef II væri skeytt við, en ann-
ars ekki. í annan stað er I þannig sniðið að valkyrja og hrafn tal-
ast við um Harald konung: valkyrjan spyr en hrafninn svarar. Minj-
ar sams konar tilhögunar mætti finna fremst í II, þar sem stendur
Heyrðir þú, og væru það þá orð hrafnsins.
En hvað sem nafni skáldsins líður, eru þessi brot eitt hið lang-
merkasta fornaldarkvæði á vora tungu. Þau eru að vísu ekki kveðin
á voru landi, en hins vegar eru þau færð í letur í fornum íslenzk-
um ritum, og utan íslands lesa engir þau lengur á frummálinu nema
málfræðingar. Oss er opnuð konungshöll fyrir meira en þúsund ár-
um, vér sjáum viðhöfnina og skartið í ljósaskiptum forsögulegs og
sögulegs tíma, kynnumst hermönnum og skáldum, berserkjum og
loddurum. Ekkert norrænt kvæði bregður upp jafnskýrum menn-
ingarsögulegum myndum. Flest önnur kvæði úr salarkynnum forn-
konunga eru reyrð í fjötra dróttkvæðs háttar, sem gerir alla frásögn